Сабақтың тақырыбы: “Кесірткенің сыртқыжәнеішкіқұрылысы”

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Жыландар отряды бойынша алған білімдерін естеріне түсіре отырып, толықтай жорғалаушылар класына сипаттама беру.
Дамытушылық: Оқушыларды өз бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру. Танып білу қызметін дамыту.
Тәрбиелік: Жорғалаушылардың табиғаттағы, адам өміріндегі маңызымен танысып, оларды қорғай білуге тәрбиелеу.

Міндеттері:

v Жыландар мен кесірткелердің құрылысы,тіршілік әрекеттері туралы танысады.

v Жорғалаушылардың  құрылысы, тіршілік әрекеттері және адамға пайда –зиянын  талдауда теориялық білімдерін пайдаланады.

Күтілетін нәтиже:

v Сынып оқушыларының ой-өрісі жетіледі.

v Сыни ойлау арқылы психологиялық сенім қалыптасады.

v Бауырмен жорғалаушылардың  құрылысы, тіршілік әрекеттері және адам үшін пайда – зиянын талдай алады.

Сабақтың  түрі:Аралас сабақ
Сабақтың  әдісі:СТО технологиясының стратегиялары: “Миға шабуыл”, “Ой шақыру”, “Жеңіл – ауыр сұрақтар”, венн диаграммасы, тірек – сызба технологиясының әдістері
Сабақ көрнекілігі:Интерактивті тақта, буклеттер,тест сұрақтары таблица, оқулықтар, альбом, презентациялар.

Пән аралық байланысы: Жануартану, археология,физиология,анатомия және т.б.

Сабақтың  барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі:

·Дәрісхананың сабаққа дайындығын, санитарлық гигиеналық талапқа

сай болуын тексеру.

·Оқушыларды түгелдеп олардың келбетіне көңіл бөлу.

·Оқу құралын тексеріп түгелдеу.

·Оқушылар зейінін сабаққа аудару.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру,« Миға шабуыл »

1.     Жыландардың құрылысы

2.     Қазақстанда мекендейтін жыландар: Кәдімгі сарыбас жылан

3.     Су жыланы

4.     Өрнекті қара шұбар жылан

5.     Төрт жолақты қарашұбар жылан

6.     Питондар

7.     Анакондалар

8.     Жылан жайлы аңыздар

9.     Жылан уының емдік қасиеттері

IIІ.Үй тапсырмасын қорытындылау

Жыландарды салыстыру кестесі.  « Артығын тап » тапсырмасы

1.     Қан айналу жүйесі 2 шеңберлі

2.     Жүрегі 3 камералы

3.     Торсылдағы болады

1.     Өкпесімен тыныс алады

2.     Сүтқоректілер тобына жатады

3.     Қос бүйрегі арқылы зәр шығарады

1.     Сезу қызметін жұмсақ тері қабаты атқарады

2.     Сезу қызметін бір жұп Якобсон мүшесі атқарады

3.     Сезу қызметін тіліатқарады

1.     Сұр жылан, қөзілдірікті жылан, медянка

2.     Пілмай,оқ жылан,қара шұбар

3.     Торлы питон,полоздар,құм эфасы

1.     Омыртқасыз жануарлар

2.     Омыртқалы жануарлар

3.     Бауырмен жорғалаушылар

1.     Балықтармен,жәндіктермен  қоректенеді

2.     Қаңқасы мен бұлшық еттері жақсы жетілген

3.     Жыныссыз көбейеді

IV. Ой ашар, «Кім жылдам?» ойыны (Сергіту сәті)

1.     Ең әсем құс (Тауыс,Жұмақ құсы)

2.     Ең алып гүл (Раффлезия Арнольда, салмағы 10 кг)

3.     Ең биік ағаш (Эвкалипт)

4.     Ең жыртқыш тоты құс (Кеа)

5.     Ең алып құс (Түйе құс)

6.     Ең кішкентай өсімдік (Австралия орхидеясы)

7.     Ең тез өсетін өсімдік (Бамбук)

8.     Ең тереңде өсетін балдырлар (Қызыл балдыр)

9.     Ең үлкен балық (Каркарадон)

10.                       Ең үлкен кеміруші (Капибара)

11.                       Ең үлкен жұмыртқа (Түйеқұс жұмыртқасы)

12.                       Ең жүйрік аң (Қабылан)

13.                       Ең ежелгі астық дақылы (Бидай)

14.                       Ең ірі ішекқуысты жәндік (Цианеа капиллата)

15.                       Ең ұшқыр әрекет (Ойлау)

16.                       Ең кішкентай құс (Калибра)

V. Жаңа сабақ

Тақырыбы:Кесірткенің ішкі және сыртқы құрылысы

КЕСІРТКЕ (Saurіa) –  қабыршақтылардың  бір отряд тармағы. Қазба қалдықтары триас кезеңінен сақталған, жыландардың арғы тегі болып саналады. Кесіртке Жер шарының суық аймақтарынан басқа жерінің бәріне дерлік таралған. Бұлардың қазіргі кезде 20 тұқымдасқа, 350 туысқа бірігетін 4000-нан астам түрі бар.

Қазақстанда 6 тұқымдасы (жармасқы, ешкіемер, кесел, ұршықсап, жабысқақ, кәдімгі кесіртке), 13 туысы, 30 түрі кең таралған. Кәдімгі кесіртке тұқымдасының республикамызда 2 туысы бар:

1.     кесіртке (Lacerta),оғантәнбелгі – құрсағындағықабыршақтарұзынынанқатарласаорналасқан. Танаутесігініңқалқаныжоғарыкөтерілмеген. Маңдайқалқанындаұзын, тереңойысыболмайды;

2.     кесірт (Eremіas),олардыңқұрсаққабыршағықиғашқатпарласыпорналасқан. Танаутесігіжоғарыкөтеріңкікеледі, маңдайқалқанындаұзыншаойысыболады.

БұлардыңҚазақстанда 11 түрікездеседі. Мысалы, секіргішкесіртке (Lacertaagіlіs, тұрқы 12 см–дей) республиканыңсолтүстікбөлігінде, Сауыр, Жетісу (Жоңғар) Алатауы, Тарбағатай, КүнгейАлатауында; тірітуатынкесіртке (Lacertavіvіpara, тұрқы 7,5 см–дей) БатысҚазақстан, Ақмолаоблысында, [[]]да;жүгіргішкесіртке (Eremіasvelox, тұрқы 8,5 см–дей) мен орташакесіртке (Eremіasіntermedіa, тұрқы 7 см–дей) республиканыңоңтүстікаймақтарында;жолақтыкесіртке (Eremіasscrіpta, тұрқы 6 см–дей) Каспий маңындағықұмнанбастап, Алакөлгедейін; торлыкесіртке (Eremіasgrammіca, тұрқы 10 см–дей) Арал теңізіненАлакөлгедейінтаралған.

Кесірткелердің көптеген түрі жерде жүреді, ағашқа, бұтаға өрмелей алады, құмға батып кететін түрлері де бар (бат – бат кесіртке). Галапагос игуанасымұхитжиегінежақынжердегі суда кездеседі. Денесіжалпақ, қысқа не ұзыншакеледі. Денесініңтұрқы 3,5 см–ден 4 м–ге (қ.Кесел) жетеді. Теріқабыршағыныңпішіні, құрылысы, үлкендігіәркелкі, оныңтүрлікжіктелімгебөлгендеүлкенмәні бар. Аяғыкейбіртүріндеөтежақсыжетілген, кейбіреуінде редукцияғаұшыраған (тек қалдығықалған). Тісібірқырлыкейдекөпқырлыболады. Тілініңқұрылысы да әртүрлі. Мысалы, жармасқы мен ешкіемерде – жалпақ, қалыңетті; кеселде– ұзын, ұшыекігеайрылған; хамелеонда – өтеұзын, түпжағынақарайжуандайды. Көздерініңқабағықозғалмалы, ойнақшыптұрады. Қауіптөнгендекөбіқұйрығынүзіптастапқашады, бірақкөпкешікпейжаңаданқұйрықпайдаболыпбұрынғықалпынакеледі. Сарлан, аяғыболмағандықтан, кесірткеденгөріжыланғакөбірекұқсайды.

Кесірткелер – ауыл шаруашылығына зиянды жәндіктерді жеп, негізінен, пайда келтіретін жануарлар, бірақ Кесірткелердің арасында денелерінде жәндіктердің, кененің қансорғыш түрлері тіршілік етіп, адамға, жануарларға, малға қауіпті ауру қоздырғыштарын тарататын түрлері де бар. Кесірткелердіңтерісінентүрлібұйымдаржасалады. Кейбіртүрлеріулыкеледі.Кесірткелеркөпауланған, олардыңсаныныңжылдан-жылғаазаюынабайланыстықорғауғаалынып, 36 түрі мен түртармағыХалықаралықтабиғатқорғауодағының «Қызыл кітабына»,19-ы бұрынғы КСРО-ныңҚызылкітабына, ал республикадағы 3 түрі (жұмырбасшұбаркесіртке, Зайсан жұмырбаскесірткесіжәнекесел) Қазақстанның «Қызылкітабына» енгізілген.

Көбеюі. Жұп копулятивті органдар (жыныстық мүшелер) болады. Кесірткелердіңкөпшілігіжұмыртқалайды, кейбіреуіжұмыртқадантірітуунемесетірілейтууарқылыкөбейеді. Кесірткежұмыртқалағанбойдабаласыныңжұмыртқаныжарыпшығуыжұмыртқадантірітуудепаталады). Ұсақтүрлері 1 – 2, орташалары 8 – 20, ірілеріоннанастамжұмыртқасалады.

Қоректенуі.Кесірткелердің арасында жемін күндіз де, түнде де аулайтын түрлері бар. Түрлі жәндіктер мен олардың дернәсілдерімен, өрмекшілер, моллюскілер,құрттармен, ұсақ кемірушілермен, құстар және олардың жұмыртқасымен, бақа, жыландармен, аздаған түрі өсімдіктің жұмсақ бөліктерімен, жемісімен және тұқымымен қоректенеді.

VI. Жаңа сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы

  Жылан ерекшелігі                      Ұқсастықтары                   Кесіртке ерекшелігі

VII. Танымдықкесірткелер видеосы

VIII. Бағалау

Үй тапсырмасын орындаған,сабаққа белсене қатысып,жауап беріп отырған, жеке жұмыс орындаған студенттер толық бағаланды.

VIIII. Үйге тапсырма
Терминдік  сөздер: (Глоссарий)
1. Алантоис -

2. Альвеол-

3. Амфицель-

4. Пергамент-

5.Автотомия-

Кесірткенің ішкі және сыртқы құрылысына толық дайындалу. Кесіртке суретін альбомға салу.