«Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласының білім бөлімі»мемлекеттік мекемесінің

«А.Ибраев атындағы жалпы орта білім беретін мектеп»коммуналдық мемлекеттік мекемесі

химия пәнінің мұғалімі

Муртазина Зауре Задабековна

Сабақтың тақырыбы: Фосфор және оның қосылыстары

Сабақтың мақсаты: Фосфор және оның қосылыстары туралы мағлұмат беру

Міндеттері:

Білімділік: Оқушыларға V негізгі топшаның маңызды бейметалы-фосфордыңэлементжәнежайретіндегіқасиеттерін,құрамын,табиғаттатаралуы ,фосфордыңмаңыздықосылыстарытуралыжалпытүсінікберу.

Дамытушылық: Оқушылардыңхимиялықбіліміноданәрідамыту,тез ойлауға,шапшаңдыққа,өзбетіменізденугеүйрету.

Тәрбиелік: Өздігіненталпынып,жауапкершіліктісезінетінсаналы,өнегеліұрпақтәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтыңәдісі:Сұрақ-жауап,ақпараттықтехнология

Көрнекілігі:Периодтықжүйе,электрондыоқулық

Пәнаралықбайланысы:биология,физика

Сабақтыңбарысы:

І.Ұйымдастырукезеңі

Оқушыларменамандасу,көңілкүйлерінсұрау.

ІІ.Үйтапсырмасынсұрау (Сұрақ-жауап)

 (Сендер мына тұжырымдамаларменкелісесіңдерме? Белгісізэлементтердітабу.)

ІІІ.Бәрінбілгімкеледі (Жаңасабақ)

ІV.Есептер шығару.

V.Қорытынды

Сендер мына тұжырымдамаларменкелісесіңдерме?

1.     Азот қышқылыкүштітотықтырғышболыпсаналады.(ИӘ)

2. Азот қышқылыеритіннегіздерменғанаәрекеттеседі. (Жоқ)

3. Азот қышқылы жарықтаыдырайды. .(ИӘ)

4. Азот қышқылыныңтұздарыннитриттердепатайды. . (Жоқ)

5. Азот қышқылыметалдардыңэлектрохимиялыққатарындасутегінедейінгіметалдарменәрекеттеседі. . (Жоқ)

6. Азот қышқылыалюминийдіпассивтейді. .(ИӘ)

7. Азот  қышқылыөндірісте аммиактаналады. .(ИӘ)

8. Азот қышқылы металдарменәрекеттескенде сутегібөлінбейді. .(ИӘ)

ІІ.Бәрінбілгімкеледі (Жаңасабақ)

Оқушылардытоптастыру.(Топпенжұмыс) Оқушыларғаүштүрліфигураларберіледі,солбойыншаоқушыларсыңарынтабады.(оқушыларбүгінгісабақтыөзойларыментоппенбірлесеотырып,талдап,түсіндірукерек)

1.Анықтамасы 2. Периодтықжүйедегіорны. 3.Формуласы 4. Кездесуі.

 5. Таралуы 6. Қасиеттері 7. Қолданылуы.  8.Алынуы.9. Биологиялықмаңызы10. Есептершығару

Сергітусәті (Қимыл-қозғалысарқылыой-жинақтау.)

1669ж ФосфордынемісғалымыГ.Брандашты.

Қасиеттері

Ақфосфор-Ақтүстікристал, қараңғыдажарқырайды, өтеулы, оталғыш, суастындасақтайды

Қызылфосфор-Аморфты, кристалдыемес, қараңғыдажарқырамайды, улыемес. Түсіқоңырқызыл.

Қарафосфор-Түсіграфиткеұқсайды, улыемес, оталғыш. Жартылайөткізгіш, оталады.

Табиғаттағыфосфор

            Фосфор табиғаттахимиялықбелсенділігінебайланыстытекқосылыс       

       күйіндекездеседі.

             Фосфор мыназаттардыңқұрамынаенеді:

фосфорит жәнеапатитминералы,кальцийфосфатыныңқұрамында Ca3 (PO4)2;

               Қазақстандафосфорғаөтебайірікенорындарыбар.Олар:Ақтөбе,ОңтүстікҚазақстан,Жамбылоблыстары.

өсімдіктердіңгенеративтімүшелеріндегінәруыздыңқұрамынакіреді;

адамжәнежануарлардыңағзасындағыжүйкежүйесіменжұлындаболады

Ми жасушаларындаболады.

ХИМИЯЛЫҚҚАСИЕТІ

Металдармен:

              3Ca +2 P = Са3 Р2

Бейметалдармен:

             4 P + 5O2 = 2Р2 О5

               2P + 3S = Р2 S3

Фосфордыңазотқышқылыменәрекеттесуреакциясы

P(қатты.) + 5HNO3 (конц.) = 2H3PO4 + 5NO2 ↑ + H2O

Фосфордыңалынуы:Ca3 (PO4)2 + 5C + 3SiO2 = 3CaSiO3 + 2P + 5CO↑

ФОСФОРДЫҢ     ҚОЛДАНЫЛУЫ

Тыңайтқыштар .Жуғышзаттар.Улыхимикаттар.Шырпыөндірісінде.

Судыжұмсартуда.Бояуөндірісінде.Жемірілуденқорғайды.Бушығаруда

ФОСФОРДЫҢҚОСЫЛЫСТАРЫ

HPO3    метафосфорқышқылы  ГИДРОФОСФАТ  CaНPO4

H3PO4  Ортофосфорқышқылы ФОСФАТТАРCa3(PO4)2

H4P2O7  пирофосфорқышқылы ДИГИДРОФОСФАТCa(Н2PO4)2

Химиялыққасиеттері P2O5

 Суменәрекеттеседі:

       P2O5 + H2O      2HPO3

       P2O5 + 3H2O  t          2H3PO4

    2) Негіздікоксидтерменәрекеттеседі:

       P2O5 + 3К2O        2К3РО4

   3) Сілтілерменәрекеттеседі:

       P2O5 + 6NaOH      2Na3РО4 + 3H2O

«Ой толғау» (Бекітутапсырмалары )

№1-есеп. Массасы 7,1г фосфор (V)оксиді  судың артықмөлшері-менәрекеттескендетүзілгенфосфорқышқы-лыныңмассасын есепте.

Бер:

m (P2O5) -7,1г      P2O5+3H2O - 2H 3PO 4

т/кm (H 3PO 4)

№2-есеп. 15,5г Са3(РО4)2 ыды-рағандатүзілетінфосфор (V) оксидініңмассасынесепте.

№3-есеп Р→РН3 →Р2О5 →Н3РО4→К3РО4   →Аg3РО4

Ой-түйіндеу 1669, 31, 56, 600

Бекітусұрақтары:

1.Сенесіңбе,сенбейсіңбе?Фосфордыңтаңбасы«ПЭ» (ИӘ)

 2. Сенесіңбе,сенбейсіңбе?«Фосфор»сөзі «жарықшығарушы»ұғымынбілдіреді (ИӘ)

3. Сенесіңбе,сенбейсіңбе? Ақфосфордансіріңкежасайды (ЖОҚ)

4. Сенесіңбе,сенбейсіңбе?Р-бесаллотропиялықтүрөзгерісібар.(ЖОҚ)

5. Сенесіңбе,сенбейсіңбе?Р-атоммасса 31,реттік нөмері 15 (ИӘ)

6. Сенесіңбе,сенбейсіңбе? Р-валенттілігі 2.4 (ЖОҚ)

7. Сенесіңбе,сенбейсіңбе? Р-ұшқышсутекқосылысыфосфиндепаталады. (ИӘ)

8. Сенесіңбе,сенбейсіңбе? Ақфосфордықараңғыдасуастындасақтайды (ИӘ)

Қорытындылау. Бүгінгісабақтаналғанәсерлеріңіз.(Смайлингкеөзойларынқалдыру.)

Бағалау.

Үйгетапсырма §20. Фосфор №6.№8. 95- бет    “Адамғафосфоркерекпе?