Шоқан Уәлиханов азан қойылып қойылған аты Мұхаммед Қанафия, 1875 жылы Қостанай облысында дүниеге келген. Әжесі бала күнінде «Шоқаным» деп еркелетіп айтуымен «Шоқан» аталып кеткен.

Шоқанның алғашқы оқыған мектебі әкесінің мектебі болған. Алғаш сол ауыл мектебінде білім алған.

Шоқанның істеген жұмыстарына келсек, табиғатты  және ел тұрмысын Шоқан жазушылық шеберлікпен суреттейді. Осыдан барып оны орыс достары «Қазақ тақырыбына жазатын орыс жазушысы» деп атаған. Тарих, география саласындаы даңқы Петербург ғалымдарына да жетіп, жиырмадан жаңа асқан жас Шоқанды Орыс География қоғамының толық мүшесі етіп сайлайды.

Шоқанның әйелінің есімі Айсары Уәлиханова болған. Бірақ балалары болмаған. 

Шоқанның жеке шығармалары болды.

Шоқанның шығармаларын жинап бастыруда орыс ғалымдарының еңбегі зор. Орыс географиялық қоғамы басып шығарған Шоқан шығармаларына жазған алғы сөзінде академик Николай Иванович Веселовский болған. Ол Шоқанның шығармаларын жетік меңгерген . Қазақстаннан шыққан бірден-бір зерттеуші Шоқан  Уәлиханов болған.