«Ақ жол» партиясы Мәжілістегі фракция депутаттарының Үкімет жетекшісі О.Бектеновке жолдаған депутаттық сауалына қарағанда, қазақ-қытай шекарасындағы тауар ағынында көлеңкелі тірліктер көп. 

Қазақстан мен Қытай кеденшілерінің  мәліметтерінде жер мен көктей алшақтақ бар.  Екіарадағы цифрды сарапшылар ондаған миллиард деп бағалап отыр. Теңге емес, доллар.

– Ашық дереккөздерде 2024 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстаннан Қытайға импорттың кедендік статистикасында 13 миллиард 750 миллион долларды құрайтын рекордтық алшақтық анықталғаны туралы деректер жарияланды. Сарапшылардың бағалауынша, Қазақстан бюджетіндегі осы «көлеңкелі импорт» бойынша ҚҚС-тың (қосымша құн салығы) алынбай қалған үлесі 1,5 миллиард долларды немесе төленбеген кедендік баж салығын айтпағанда, 850 миллиард теңгені құрайды. Осы жағдайға түсініктеме берген Сауда және интеграция вице-министрі Қайрат Төребаев мұндай көп миллиард долларлық айырмашылықты есептіліктің әдіснамалық ерекшеліктерімен түсіндірді, оның сөзінше, Қытай тарапы өз статистикасына Қытай-Қазақстан шекарасы арқылы өтетін барлық тауарларды, оның ішінде Қазақстаннан ғана емес, үшінші елдерге арналған импортты да қосады.

Олай болуы да мүмкін, бірақ мәселе аталған сомалардың жартысы туралы болғанның өзінде, бюджеттің мұндай шығындарына жол беруге болмайды деп санаймыз. Еске салайық, Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есебіне Жоғарғы есеп палатасының Қорытындысында тұтас бөлім Қытайдың кедендік статистикасымен сәйкессіздіктерге арналған болатын. 2022 жылы Мемлекет басшысы Парламент отырысында сөйлеген сөзінде Қытаймен арадағы шекарадағы нағыз «тәртіпсіздікті» атап өтіп, Бас прокуратураға Қаржы министрлігімен, Қаржы мониторингі агенттігімен және басқа да мүдделі органдармен бірлесіп, кедендік шекарада кешенді тексеру жүргізуді және тәртіпті қамтамасыз етуді тапсырғаны кездейсоқтық емес. Мәселен, 2023 жылы деректер сәйкессіздігі 8,4 миллиард долларды құраса, 2024 жылы, бұған дейін айтқанымыздай, бұл көрсеткіш 13 миллиард доллардан асты. Яғни, қысқарудың орнына, күмәнді импорт көлемінің бірден 60% ұлғаюы орын алды, - делінген депутаттардың сауалында. 

Осыған байланысты ақжолдықтар Үкіметке төмендегідей мәселені қойып отыр: Қытайдың кедендік статистикасымен 13,75 миллиард долларды құрайтын сәйкессіздіктер себебі туралы Үкіметтің ресми ұстанымын беруді. Олардың қай бөлігі әдістемелік ерекшеліктерге, ал қай бөлігі ықтимал «көлеңкелі импортқа» және елімізге кіретін экономикалық контрабандаға қатысты болуы мүмкін екенін анықтау қажет. Екіншіден, контрабандаға қарсы күресті күшейту және бюджетті толықтыру мақсатында импортты толық пайдалану үшін Үкімет қандай шараларды қолға алмақшы?

Ақжолдықтар сонымен бірге осы  шаралар нәтижесінде ҚҚС пен импорттан түсетін өзге төлемдерден мемлекетке қосымша қандай сома түсетінін де білгісі келеді.