ТОҒЫЗЫНШЫ СӨЗ

Осы мен өзім – қазақпын. Қазақты жақсы көрем бе, жек көрем бе? Егер жақсы көрсем, қылықтарын қостасам керек еді. Уә әрнешік бойларынан адам жақсы көрерлік, көңілге тиянақ қыларлық бір нәрсе тапсам керек еді. Соны не үміт үзбестікке, не онысы болмаса, мұнысы бар ғой деп, көңілге қуат қылуға жаратсам керек еді, ондайым жоқ. Егер жек көрсем, сөйлеспесем, мәжілістес, сырлас, кеңестес болмасам керек еді, тобына бармай, «не қылды, не болды?» демей жату керек еді, ол мүмкін болмаса, бұлардың ортасынан көшіп кету керек еді. Бұларды жөндеймін деуге, жөнделер, үйренер деген үмітім де жоқ. Бұлардың бірі де жоқ. Бұл қалай? Бұл айтқанның бірін тұтпай болмас еді.

Мен өзім тірі болсам да, анық тірі де емеспін. Әншейін осылардың ызасынан ба, өзіме-өзім ыза болғанымнан ба, яки бөтен бір себептен бе? – еш білмеймін. Сыртым сау болса да, ішім өліп қалыпты. Ашулансам, ызалана алмаймын. Күлсем, қуана алмаймын, сөйлегенім өз сөзім емес, күлгенім өз күлкім емес, бәрі де әлдекімдікі. Қайратты күнімде қазақты қиып бөтен жаққа кетпек түгіл, өзін жақсы көріп, үміт етіп жүріппін. Қашан әбден біліп, үмітімді үзген кезде, өзге жаққа барып, жатты өз қылып, үйір боларлық кайрат, жалын сөніп те қалған екен. Сол себептен бір жүрген қуыс кеудемін. Тегінде ойлаймын: бұ да жақсы, өлер кезде «әттегене-ай, сондай-сондай қызықтарым қалды-ау!» деп қайғылы болмай, алдыңғы тілеу болмаса, артқа алаң болмай өлуге.

Абай Құнанбайұлы.

ТОҒЫЗЫНШЫ ӨЛЕҢ

Қия алмай өлімге де, өкпеге де,

Күй кешіп, қайғы жұтам төкпелеме.

Қазақпын, сөйте тұра бұл қазақты

Білмеймін, жақсы көрем, жек көрем бе?

Дүдәмәл дертім де жоқ асқан бөлек,

Өзімнен өзім болам қашқан демек.

Егер де жақсы көрсем, қылығынан

Көңілге бір тиянақ тапсам керек.

Сөз еді сәруақытта серттескенім,

Надандық болды дәйім өштескенім.

Жек көрсем, сөйлеспестен, сырласпастан,

Бұлардың ортасынан көшпес пе едім?

Болмады пәтуалы ісім өнген,

Не пайда түсінбеген, түсінгеннен.

Ызадан, яки, басқа себептен бе,

Сыртым сау, кеуде қуыс, ішім өлген.

Жандаймын қалған бейне тілден мүлде,

Күрсініп өтіп жатыр күндерім де.

Өз сөзім емес сынды – сөйлегенім,

Өзімнің күлкім емес – күлгенім де.

Күй кешіп қараңғыға қамалғандай,

Барады қайрат кеміп, шамам қалмай.

Тегінде, алдыңғыға тілеу тілеп,

Өлсек қой арттағыға алаң болмай!

Әлібек Шегебай.