Осы елдің үнем қылып жүргені немене? Екі нәрсе. Әуелі – ұрлық, ұры ұрлықпен мал табам деп жүр. Мал иесі артылтып алып, тағы да байимын деп жүр. Ұлықтар алып берем деп, даугерді жеп, құтқарам деп ұрыны жеп жүр. Қарапайым жұрт ұрлық айтып мал алам деп, ұрыға атымды сатып пайдаланам деп, не өткізбесін арзанға түсіріп алам деп жүр. Екінші – бұзақылар біреудің ойында жоқ пәлені ойына салып, бүйтсең бек боласың, бүйтсең кеп боласың, бүйтсең кек аласың, мықты атанасың деп, ауқаттыларды азғырғалы әлек болып жүр. Кім азса, мен соған керек боламын деп, к…н қыздырып алып, өзін бір ғана азық қылайын деп жүр.

Ұлықтар пәлі-пәлі, бұл табылған ақыл деп, мен сені бүйтіп сүйеймін деп, ананы жеп, сені бүйтіп сүйеймін деп, мынаны жеп жүр. Қара халық менің сонша үйім бар, сонша ауыл-аймағыммен сойылыңды соғайын, дауыңды айтайын деп, қай көп бергенге партиялас боламын деп, құдайға жазып, жатпай-тұрмай салып жүріп басын, ауылын, қатын-баласын сатып жүр. Осы бір ұры, бұзақы жоғалса, жұртқа ой да түсер еді, шаруа да қылар еді. Бай барын бағып, кедей жоғын іздеп, ел секілденіп талапқа, тілеуге кірісер еді. Енді жұрттың бәрі осы екі бүлік іске ортақ, мұны кім түзейді? Анттың, серттің, адалдықтың, ұяттың бір тоқтаусыз кеткені ме? Ұрыны тыю да оңай болар еді, бірақ осы бұзақының тіліне еретұғын, азатұғын байларды кім тыяды?

Абай Құнанбайұлы.

ОН БІРІНШІ ӨЛЕҢ

Дүние жинау ғана түстегені,

Ойының осында тұр піспегені.

Азғырып өздерін де, өзгені де,

Бұл елдің екі-ақ нәрсе істегені.

Ойлайсың ұрыларды шақар деп кіл,

Ұсталса ұсқынынан қашар дегбір.

Ұлықтар «алып берем», «құтқарам» деп,

Даугерді, ұрыны да қатар жеп жүр.

Білмедім, қанға сіңген әдет пе бұл,

Оларда құлқын да бір, тәбет те бір.

«Кек аласың, бүйтсең» деп бұзақылар,

Азғырып ауқаттыны әлек боп жүр.

Олар жүр азғындының «бұрауын» жеп,

«Табылған ақыл екен мынауың» деп.

Ұрласаң, ұрлатсаң да мұндай елде,

Болады ұлықтардан сұрауың тек.

Шақырып белсендінің шолағын тек,

Ас берер «қадірменді қонағым» деп.

Ауылын, қатын-бала бәрін сатып,

Шауып жүр «партиялас боламын» деп.

Көрген соң осыншама сұрқияны,

Кезесің қиялыңмен бір қияны.

Тіліне бұзақының еретұғын,

Байлардың азғындығын кім тыяды?!

Әлібек Шегебай.