Экожүйе деген не?
"Экожүйе" ұғымы ("экологиялық жүйе" тіркесінің аббревиатурасы) ғылыми әдебиетке өткен ғасырдың 30-жылдарында ағылшын ботанигі А.Тенслидің ұсынуымен кірді.
Бұл термин тірі организмдердің жиынтығынан және олардың тіршілік ету ортасынан тұратын биологиялық жүйені білдіреді. Бұл екі компонент үнемі өзара әрекеттесіп, қоректік заттар мен энергия алмасады.
Экожүйе – тірі организмдер мен олардың тіршілік ету ортасының функционалды бірлігі. Экожүйеге белгілі бір географиялық аймақтағы тіршілік иелері және олар араласатын орта кіреді. Бұл типі мен мөлшері жағынан ерекшеленетін функционалды жүйе.
Экожүйенің негізгі сипаты –оның шексіздігі. Абиотикалық және биотикалық факторлар жер және су экожүйелеріне тиімді. Қоректік заттардың абиотикалық факторларына су, оттегі, жарық, жылу, қоршаған қышқылдық, топырақ пен минералдар, климаттың жансыз элементтері жатады. Биотикалық факторлар, екінші жағынан, тірі жаратылыстарды экологиялық сыныпқа сәйкес өндіруші, тұтынушы және ыдыратушы ретінде үш класта қарастырады.
Экожүйелерді жіктеу бірлігі— табиғи аймақ немесе белгілі бір климаттық жағдайлары бар аймақ және өсімдіктер мен жануарлардың басым түрлерінің тиісті жиынтығы.
Ерекше экожүйе - биогеоценоз-біртекті табиғи құбылыстары бар жер беті. Биогеоценоздың құрамдас бөліктері климатоп, эдафотоп, гидротоп (биотоп), сондай-ақ фитоценоз, зооценоз және микробоценоз (биоценоз) болып табылады.
Азық-түлік алу үшін адам жасанды түрде агроэкожүйелер жасайды. Олар табиғи төмен тұрақтылық пен тұрақтылықтан ерекшеленеді, бірақ өнімділігі жоғары.
Экожүйелердің түрлері
Экожүйелерді әртүрлі сипаттамаларға сәйкес жіктеуге болады. Егер кеңістіктік масштабтан шығатын болсақ, онда бұл:
қарапайым (төменгі деңгей) - ағаш, тоған, құмырсқа;
жергілікті (орта деңгейдегі) – орман, өзен, көл;
аймақтық (жоғары деңгей) – Мұхит, материк, тайга, джунгли және т. б.
Суреттер ашық дереккөзден алынды.