Қазақ АССР-нің алғашқы Конституциясы 1926 жылы ақпанда қабылданды. 1993 жылы тәуелсіз Қазақстанның алғашқы Конституциясы қабылданды, ал 1995 жылдың 30 тамызында мемлекеттің қолданыстағы негізгі заңы - жоғары заңдық күші бар арнайы нормативтік-құқықтық акт күшіне енді. Бірақ қазақтың заң шығару тарихы әлдеқайда ертерек қалыптасқан еді. Халқымыздың алғашқы негізгі заңы "Жеті Жарғы" - Хан Тәукенің конституциясы болды.

Мәртөбе қазақ даласы парламентінің отаны мәртебесіне әбден лайықты. Тарихшылардың айтуынша "қазақ жерінде биіктер бір төбе, бірақ Мәртөбе - жалғыз". Дәл осы жерде Тәуке хан дала заңдарының алғаш жазылған "Жеті Жарғы" кодексіне мөр басқан.

Мәртөбе ауылының кіреберісі. 2020 жылдың қыркүйегінде түсірілген сурет

Мәртөбе елдімекені Қарамұрт ауылына баратын жолда, Жаңаарық өзенінің сол жағалауында, Сайрам ауылынан шығысқа қарай бес шақырым жерде орналасқан. Қазіргі кезде бұл Шымкентке қарайды.

Мәртөбені 1978 жылы "Қазақстан тарихы мен мәдениеті ескерткіштері жинағы" авторларының бірі, белгілі қазақстандық ғалым-археолог Николай Павлович Подушкин бастаған Шымкент педагогикалық институтының археологиялық отряды экспедициясы кезінде зерттеді.

Қазақ тарихында Мәртөбе қонысы алғашқы құрылтай өткен жер ретінде белгілі. Онда қазақ рулары мен тайпаларының ақсақалдары көшпелі жер, жайылымдық аймақтар және халықаралық қатынастарға қатысты мәселелерді талқылады.

Қолайлы климат, айналаның алақандағыдай көрінісі, Ташкент пен Түркістан сияқты ірі қалалардың жақын орналасуы - осы қазақ билері жиналатын жерді таңдаудың негізгі факторы болды.

Дәл осы Мәртөбеде үш би - Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би - "Жеті Жарғы" дала заңдарының кодексіне қол қойды, ал Тәуке хан оларды өз мөрімен бекітті деген аңыз бар. Бұл төбе Тәуке хан тұсында алғашқы құрылтайдың осында өтуімен де әйгілі. Кездесулер жыл сайын өткізіліп отырған, өйткені онда көші-қонның негізгі бағыттары айқындалды, жайылымдардың аумақтары ортақ пайдалануға беріліп, халықаралық қатынастар мәселелері талқыланды, дала демократиясының құжаттары реттеліп, жаңа заңдар қабылданды. Рулар мен тайпалардың ақсақалдары руаралық даулы мәселелерді қарады. Әбілқайыр хан қайтыс болғаннан кейін қазақ халқын біріктіру Мәртөбеде болғаны белгілі.