Украина әскерлері қыркүйек айының соңынан бері Харьков, Донецк, Луганск және Херсон облыстарында сәтті қарсы шабуыл жасап келеді. Көптеген сарапшылар мұның соғыстың сипатын өзгертіп жіберетінін және Украина әскері күздің аяғына дейін 24 ақпандағы шекараға жетуі мүмкін деп санайды. Кремльде шиеленіс күшейіп, Ресей билігінің ядролық қару қолдану мүмкіндігіне қатысты әлемнің алаңдаушылығы күшейді. Бұл қауіп туралы Владимир Путин Украинадағы кең ауқымды соғыс басталғаннан бері үнемі сөз етіп келеді, деп хабарлайды Oinet.kz тілшісі Deutsche Welle басылымына сілтеме жасап.

3 қазанда британдық The Times газеті НАТО барлау көздеріне сілтеме жасап, Ресей Қара теңізде ядролық қаруды сынауға дайындалып жатқаны туралы жазды. Ғаламтор беттерінде ядролық арсеналға, оны сақтауға, ұстауға және тасымалдауға жауапты Ресей Қорғаныс министрлігінің 12-ші бас басқармасына қатысы бар делінетін ресейлік әскери пойыздың Украина шекарасына қарай жылжып бара жатқанын көруге болатын видеолар пайда болды.

Ресейдің ядролық ауқымының үш кезеңі

Австриядағы Инсбрук университетінің халықаралық қатынастар профессоры Герхардт Манготт (Gerhardt Mangott) Ресейдің ядролық қаруды қолдану қаупінің мүмкін екенін айтады. Владимир Путин шынымен ядролық шиеленіске дайындалып жатыр деген қауіп өте үлкен, дейді сарапшы. Әскери пойыздың қозғалысы және Ресейдің "Посейдон" ұшқышсыз су асты көлігін сынау үшін Арктикаға К-329 "Белгород" атомдық сүңгуір қайығын жібергені туралы сол күні пайда болған ақпарат – бұл Ресей президентінің "ядролық жолдауы", дейді Манготт.

"Ресей басшылығы Украина мен Батыс елдеріне Ресей Федерациясының ядролық қаруды қолдануға қабілетті ғана емес, дайын екенін көрсеткісі келеді. Әзірге бұл тежеу құралы, оның мақсаты Украинаның қарсы шабуылын жалғастырудан, ал Батыстың Украинаға одан әрі әскери көмек көрсетуінен сақтау", - деп түсіндіреді сарапшы.

Ядролық қаруды қолдану қаупі Украинаның қарсы шабуылын тоқтату үшін жеткіліксіз болса, екінші кезең халық орналаспаған жерде қаруды жару болады, деп жалғастырды Манготт.

"Сонда Ресей радикалды хабарлама негізінде: "Шабуылды тоқтат!" - деп Қара теңіз үстінде немесе Арктикада тактикалық ядролық қаруды сынауы ықтимал", - дейді ол.

Егер бұл ескерту де сәтсіз болып, Украина армиясы басып алған аумақтарды қайтаруын жалғастырса, Ресейдің Украинада ядролық қару қолдануы әбден мүмкін, дейді австриялық сарапшы. Герхард Манготттың айтуынша, осыдан кейін Путиннің нысанасы әскери емес, бейбіт мақсат, "бәлкім, Украина тылындағы халық тығыз орналасқан аумақ" болуы мүмкін.

Әскери сарапшы және бундесвердің (Германия әскерінің атауы – ред.) бұрынғы полковнигі Ральф Тиле (Ralph Thiele), өз кезегінде, Ресейдің ядролық қаруын шөл далада жаруы тосқауыл бола алмаса, Ресейдің баламасы Украинадағы саяси және экономикалық нысандарға соққы беру әрекеті болуы мүмкін деп санайды.

"Кезекті нұсқалардың бірі - бірнеше жүз шаршы километр аумақта барлық электрондық жабдықтар мен жүйелерді бұзатын электромагниттік импульсті тудыратын ядролық жарылыс жасау. Электр станциялары, компьютерлік жүйелер, спутниктер, автомобильдер - оның ауқымындағы кез келген электроника жойылады", - деп түсіндіреді Тиле.

Батыстың жауабы қандай болады

Халықаралық сарапшылардың көпшілігі ядролық қаруды қолданудың салдары Ресей үшін ауыр болатынымен келіседі.

"Тіпті шөлді аймақта ядролық қаруды жару Ресей ратификациялаған Ядролық сынақтарға толық тыйым салу туралы келісімді бұзады және мұның салдары одан да қатаң экономикалық және қаржылық санкцияларға әкеледі", - деп сенім білдіреді Герхард Манготт.

АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесшісі Джейк Салливан да "кез келген ядролық қаруды қолданудың" Ресейге әкелетін "апат зардаптары" туралы ескерткен. Қыркүйек айының соңында CBS телеарнасына берген сұхбатында ол АҚШ-тың жоғары лауазымды тұлғалары бұл туралы Кремльге "тікелей, құпия, жоғары деңгейде" хабарлағанын айтты. "Біз мұның салдары неге әкеліп соғатынын нақты әрі ашық түсіндірдік", - деп баса айтқан Салливан.

Сарапшы Манготттың пікірінше, Ресей Федерациясының ядролық қаруды қолдануына АҚШ пен НАТО-ның жауабы әскери болуы мүмкін. Орталық барлау басқармасының бұрынғы директоры Дэвид Петреус бұл жағдайда АҚШ пен оның одақтастары Украина аумағындағы бүкіл ресейлік әскерді жойып, Қара теңіз флотын толығымен суға батыруға дайын екенін ашық айтқан. 

Қалай болғанда да, Петреустың мәлімдемесін қоспағанда, АҚШ пен Батыстың осы уақытқа дейінгі барлық ескертулері жалпы сипатта және нақты қадамдарды көрсетпейді, деп атап өтеді Манготт. Оның пікірінше, бұл жағдайды мерзімінен бұрын ушықтырмауға, сонымен бірге жауды тежеуге мүмкіндік беретін өте ақылды стратегия. 

"Путинге Батыстың ядролық қаруды қолдануына қарсы әрекетке баратынын айтып ғана қоймай, Ресейдің бұл жағдайда жаһандық оқшауланатынын, Үндістан мен Қытай сияқты елдердің де бұл әрекетті айыптайтынын ескертіп жатыр", - дейді сарапшы.

Қытай қалай көмектесе алады

Осы уақытқа дейін Қытай Украинамен соғыста бейтарап позиция ұстанып келді. Сонымен қатар, көптеген сарапшылар Бейжің Путиннің әрекетін тежей алатынын айтады. Әскери сарапшы Ральф Тиле де мұнымен келіседі. Оның пайымдауынша, Батыс Қытайды өзінің стратегиялық одақтасы ету үшін көбірек әрекет етуі керек. 

"Путин Қытайға тәуелді. Егер Бейжің бұған белсенді қатысса, әлемнің бұл соғысты тоқтатуға мүмкіндігі бар", - деп түсіндіреді Тиле.

Тиленің сөзінше, Батыс Қытайды Ресейге қарсы санкцияларға қосылуға шақыруы қателік – бұл қадам Бейжің тиімсіз. Бірақ Қытай Украинадағы соғысты тоқтатуға мүдделі – бірінші кезекте экономикалық себептермен. Сондай-ақ ол бұл соғыстың ядролық соғысқа айналмауын қамтамасыз етуге де мүдделі. "Егер Қытай Батысқа Украинадағы соғысты тоқтатуға көмектесу үшін Қытайды Батыс нарығына шығару керек болса, Еуропа бұл қадамға баруы керек. Бұл атом бомбасының қаупінен әлдеқайда "қауіпсіздеу". Бұл біздің қолымыздағы маңызды көзір, оны дер кезінде пайдалануымыз керек", - дейді Тиле.

Украинаның Қырым үшін шайқасы Путин үшін "қызыл сызыққа" айналуы мүмкін

АҚШ жоғары лауазымды тұлғаларының мәлімдемелерінің тежеу әсері қаншалықты жоғары болады? Бұл Украинадағы соғыс қимылдарының әрі қарай қалай жүретініне байланысты, деп есептейді Герхард Манготт. Австриялық саясаттанушының пікірінше, Украина әскерилерінің Қырымды қайтару әрекеті Путин үшін қызыл сызық болуы мүмкін.

"Егер Украина Қырымды қайтарып алса, Путин бұған жайбарақат қарап тұрады деп ойламаймын. Бұл оған бірден қауіп төндіреді және оның құлауына әкелуі ықтимал", - деп түсіндіреді сарапшы.

Манготт "Путиннің ядролық қаруды қолдану туралы бұйрығын орындаудан бас тартуы" жалғыз үміт екенін айтады.

Қазіргі уақытта Ресей басшылығының ядролық қаруды қолдану туралы шешім қабылдағанының белгілері жоқ, дейді австриялық саясаттанушы. 

"Майдандағы оқиғалар Ресейге бұл соғыста апатты жеңіліске ұшырау қаупі бар деп айтуға болатын кезеңге әлі жеткен жоқ. Бірақ Ресей әскері ұрыс даласында жеңілген сайын, Украина армиясы Ресей жаулап алған аумақтарды қайтарып алған сайын, ядролық соққының ықтималдығы артып келеді", - деп ескертеді Герхард Манготт.