Мақтай-маршал
Қорғанбек Аманжол
 
Сайын дала...
Сақарасы Торғайдың,
Сайын дала сағынышын толғаймын.
Тоқсан толғау – толағайдай Торғайдың,
Шерін төгіп, сағынышпен сарғайдым.
 
Сен болмасаң сақараның сайтаны,
Сағым қалқып бұлдыраған байтағы.
Мақтай-шері Сағдиевтің бір ісін
Торғай елі аңыз қылып айтады.
 
Кермедегі Кеңес кезі кешегі,
Кеңістікте арман желі еседі.
Киіктерше құйғытады құйын ой,
Кейкі батыр елесі боп көшеді.
 
Ұбақ-шұбақ жалпақ жапан түзді орап,
Ұлан асыр дабылдатқан күзгі орақ.
Айдау жолда астық тасып жөңкілген,
Мың сан әскер мәшинесі мұзбалақ.
 
Астық...
Айқас...
Желкем күнде шаң борап,
Алқап басын нөпір халық қаумалап.
Сыбдыр-сыбдыр сыр шертіскен сарбалақ,
Егіндерін орып болған саумалап.
 
Қырық жаста қарағайдай нар биік,
Құйған мүсін – облатком Сағдиев.
Генералға қаратып сөз айтыпты
Қатар тұрған жарғанаттай жарбиып:
 
- Жолдас генерал!
Жоқты – жоқтай, барымызды – бардай ұқ,
Былтырғыдай биыл қапыл қалмайық.
Оңғарғанда орақ бітті бұл жақта,
Мәшіндерді Жангельдинге айдайық!
 
....Ал генерал сазарды да бір демде,
- Мен – генерал...
Әскеріме мен бастықпын бұл жерде.
Өзім білем, өзім шешем қайтпекті,
Маған мұнда әмір етпес бір пенде!
 
....Іс осылай шапты дейсің насырға,
Сөз өтер ме генералдай тасырға.
Жайдың отын төгіп-төгіп жіберген,
Мақтай көзі ұқсап кетті жасынға.
 
Қатуланып генералға барды да,
Қолтығынан қармап ұстап алды да,
Кең далаға тебіреніп қарады,
Толғаныспен көзді салып арғыға.
 
- Осы сәтте генералсың.
Нанамын.
Атақ бірақ, таппай қапты адамын.
Мынау жатқан ұлан-байтақ даланың
Баяғыдан мен Маршалы боламын!
 
Деп Сағдиев жарылды да ағынан,
Жойқын күшпен уызынан дарыған.
Шелтірейген генералды сол жерде
Әдемілеп соқты дейсің қарынан!
 
Ойпырмай-ау,
Бос-ақ екен қуысы.
Генералдың бітті демде жұмысы.
Сұп-сұр болып қуарды да қызарды,
Тұрып қалды таусылғандай тынысы.
 
Сәлден кейін есін жиып, ойланып,
Қорлық мына кетсе-дағы бойды алып,
Сағдиевке иді басын генерал,
Жарқанаттан жайдарманға айналып:
 
- Жолдас маршал! Жеткіздіңіз көзімді.
Майдан үсті.
Не қыламыз сезімді?!
Қол астында болсам сіздей Маршалдың,
- Бақыттымын деп білемін өзімді!
 
Қарт Торғайдың жырлайтұғын әр шалы,
Мақтан етіп жүретұғын барша ұлы.
Генералға берген сабақ осындай
Кең даланың Мақтай деген Маршалы....

***
Намысынан халқының жаратылған
Қайрат Жұмағалиев
 
Көзінде отты жасын бар,
Сан жырлар оны жаңа ұрпақ.
Келешек,
Ұлы ғасырлар
Баукеңе қарар таңырқап!
 
Жеңілден безіп әманда,
Үлесін алған ауырдан,
Күрделі біздің заманға
Ұқсайды
Қайсар Бауыржан!
 
Аялап оны алыста
Тербеген дала бесігі.
Бауыржан болып
Соғыста
Жарқ етті
Қазақ есімі!
 
Өрт кешкен отты жылдарда
Шынығып өсті өр тұлға.
Сүйеу боп
Сұрапылдарда
Даласы тұрды артында.
 
Аға боп майдан өрінде
Сан ұлттың ұлын баураған,
Жүргенде Ол туған жерінде
Жеңілмес Антей – аумаған.
 
Жауына тізе бүккен бе,
Ел үшін шығып жекпе-жек,
Өмірді сүйгендіктен бе
Өлімге барған...
Бетпе-бет!
 
Болса да бірі жалпының
Көрмеді оған дарып оқ!
Өзінің туған халқының
Қалды Ол –
Аппақ ары боп!
 
Ақиқат естен танары –
Жүрегі жаудың шайлыққан.
Қадалса шоқты жанары
Ажал да...
Одан қаймыққан.
 
Ыза-кек өртеп өзегін
Майданда жалын құшқанда,
Шын сүйгендіктен өз елін
Қаһарлы болды дұшпанға.
 
Жықпастан туын Елдіктің
Жеткіз деп келер таңдарға
Тапсырды:
Өрлік,
Ерлікті –
Болашақ Бауыржандарға!

***
Қаһарман
Айбатыр Сейтақ
 
Мың құбылып тұрса-дағы бар маңы,
Адамзатты алға бастар Ар заңы!
Мір оғындай Момышұлы Бауыржан –
Туа біткен туралықтың тарланы.
 
Әрбір сөзі жас ұрпаққа – тағылым,
Бойға жиған ақылы мен сабырын,
Өмір бойы шындық үшін күресіп,
Жалғандықтың тіліп түскен тамырын!
 
Жауынгерді айналдырып құрышқа,
Тайсалмастан кірген талай ұрысқа.
Ұрпағына үлгі болған ғұмырын
Ұқсатамын жарқылдаған қылышқа!
 
Жүру үшін тура жолдан бұрылмай,
Ар мен Намыс бірге туған ұғымдай.
Біздер үшін рухы биік Бауыржан
Батырлық пен Ақиқаттың туындай!
 
Ұшқыр ойды от-қайраққа жаныған,
Туған елді өз үйім деп таныған,
Жалындаған жастар керек еліме
Батыр баба қасиеті дарыған!

***
Рашид Жанғозинге
Қос қолы бірдей жаралы
Дәрмені қайсы Рашидтің?
Ашылып жаудың араны,
Кейібіне кірді аш иттің.
 
Оқ болып жанды оғат от,
Шығатын одан жол қайда?!
Партбилетін қолына ап,
Қатты қалды сол бойда.
 
Аша алмай қойды немістер
Батырдың қолын қан қылып.
Осындай ғажап ер істер
Жасай берер мәңгілік.
 
«Ала алмайсың, - деді батыр,
Дұшпанына, - еркімді.
Кең жерімді туған өрт салып,
Бұза алмайсың көркімді!»
Жолын бөгеп дұшпанның
Құрбаны болды қайран ер,
Ер боп туған адал баласың,
Қойнына алды туған жер.

***
Майданнан хат
Асан Жүсіпов

Жапанда жүрген сандуғаш,
Бәйшешектей біздің жас.
Ата-ана еске түскенде,
Шарап ішпей болдым мас.
 
Ойланбай жүру жарамас,
Секілденіп ауыр тас.
Қандай күйде жүр екен,
Ата-ана мен қарындас.
 
Бетімен кеуіл жайылмас,
Ағайлармен хабарлас.
Байжұман, Есхан, Оспанға,
Хат салмай тұру жарамас.
 
Қысқа сөз болар татымды,
Білесің менің атымды.
Көзімдей көріп оқыңдар,
Осынау жазған хатымды.
 
Сағындым сізді анасы,
Мен көзіңнің қарасы.
Ананы қалай ұмытар,
Саналы адам баласы.
 
Жазсам ойым таусылмас,
Әр нәрсеге болдым мас.
Күләмза еске түскенде,
Тыйылмай кетер көзден жас.
 
Сағындың ба бауырым,
Майдандағы ағаңды.
Келесі жылы барармын,
Келтірсе Алла шамамды.

***
Майдангерлер
Махмұтбай Әміреұлы
Қызылорда
 
Қан майданның жүректе жарасы бар,
Қайғысы мен зілі бар, наласы бар.
Арамызда жүретін алшаң басып,
Ардагерлер азайып барасыңдар.
 
Қастерлейді халқымыз қаһарманын,
Жүр есінде сан жарық, сапарларың.
Қайран ерлер, қаһарман ардагерлер,
Қалды-ау сиреп бұл күнде қатарларың.
 
Ерлік сүйген еліңе салтың ұнар,
Жүздеріңде жанған от жарқылы бар.
«Соғыс» деген салмағын жалғыз сөздің,
Бүгінгі ұрпақ өздерің арқылы ұғар.
 
Жасқанбаған жауынан жарақты ер,
Ерлігіңді аңыз ғып таратты ел.
Қаһармандық дегенді кейінгі ұрпақ,
Жүздеріңе сендердің қарап білер.
 
Дарқан мінез, дария ой, дара шыңдар,
Жарқын жүзді, жүрегі ақ, жаны асылдар.
Арамызда жүретін алшаң басып,
Майдангерлер азайып барасыңдар.

***
Жамбылдың батасы
Жүз жасаған жүректен
Уа, қарағым балалар!
Ер бол демей, не дейін.
Ереуілді майданда
Үстем болсын мерейің.
Жауды қырып, айдауға,
Талмай көмек берейін.
Дүбір қосып айғайға,
Қызыл тілді жебейін.
Сендерге өлең айтқанға,
Еш шаршадым демейін.
Қан майдан боп жатқанда,
Қарлығар ма көмейім!
Жүз жасаған жүректен
Жырларымды төгейін.
Көктеменің күніндей
Жауды жеңіп, күлімдеп.
Күлгеніңді көрейін.
«Қаһарманым! Күнім!» деп
Беттеріңнен өбейін.