Ақмола облысының аудандары мен Көкшетау қаласының жаңадан сайланған комиссия мүшелеріне «Қазақстан Республикасында сайлау процесін ұйымдастырудың теориялық және практикалық негіздері» тақырыбында оқыту-семинарлары ұйымдастырылды.

Семинарға облыс бойынша жүздеген жаңадан сайланған комиссия мүшелері қатысты. Олар жалпы облыс бойынша комиссия мүшелерінің 10 пайызды құрайды.

Семинардың оқыту бағдарламасы 8 академиялық сағатқа тең бір күндік оқыту семинарын және іскерлік ойынды қамтыды. Сонымен қатар, барлық қатысушылар 30 сұрақтан тұратын тест тапсырды.

Оқыту жоспарына сәйкес семинарда «Сайлау құқығының принциптері және сайлау жүйелерінің негізгі аспектілері» тақырыбындағы дәрісінде облыстық аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы Манарбек Садуов Қазақстан Республикасындағы Сайлау туралы Конституциялық заңының негізгі нормаларына түсініктемелер беріп өтті. 2022 жылы сайлау туралы заңға бірқатар толықтырулар мен өзгерістер енгізілгенін айтып, оның негізгілеріне тоқталып өтті. Атап айтқанда, мажоритарлық сайлау жүйесін қайтару, сайлауды бақылау үшін қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеудің енгізілуі, аумақтық сайлау комиссияларының жұмысын кәсібилендіру, Мәжіліс, мәслихат депутаттарын және ауылдық округ әкімдерін сайлауда «барлығына қарсы» бағанының енгізілуі, Мәжіліс және мәслихат депутаттарын кері қайтарып алу мүмкіндіктері сайлау туралы заңды жетілдіріп, қоғамды демократияландыруға үлкен ықпал еткендігін жеткізді.

Сондай-ақ облыстық сайлау комиссиясының төраға орынбасарлары, хатшылары мен комиссия мүшелері де тақырып аясында баяндамалар жасады. Атап айтсақ, онда комиссия мүшелері «Сайлау комиссияларының қызметін ұйымдастыру, олардың мәртебесі және өкілеттіктері» туралы өз дәрісінде заң талаптарына сәйкес дауыс беру күні учаскелік сайлау комиссияларының жұмысын ұйымдастыру бойынша түсіндірме берді. Осы тақырып бойынша жаңадан сайланған комиссия мүшелері тарапынан қойылған сұрақтарға толық жауап берілді.

Ал «Сайлау комиссияларының қызметін ұйымдастыру, олардың мәртебесі және өкілеттіктері» туралы оқылған дәрісте Қазақстан Республикасындағы Сайлау туралы Конституциялық заңының 18-бабындағы учаскелік сайлау комиссияларының өкілеттіліктеріне тоқталды. Сондай-ақ онда «Қазақстан Республикасындағы байқаушылардың қызметін қамтамасыз ету, сайлау алдындағы үгіт, cайлау науқандарын ақпараттық сүйемелдеу» туралы тақырып та қамтыды. Дәріс соңында көкшетау қаласы мен аудандарда жаңадан сайланған комиссия мүшелерінің тарапынан Сайлау туралы заңның 20-1-бабының 2-тармағында көрсетілген қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеу және байқаушылардың құқықтары бойынша қойған сұрақтарына жауап берілді.

Сонымен қатар, комиссия мүшелері «Сайлау бостандығының кепілдіктері және сайлау заңнамасындағы құқықтық жауапкершілік туралы» тақырыбында дәріс оқып, сайлау процесіне қатысушыларға қарастырылған Конституциялық-құқықтық, Әкімшілік құқықбұзушылық және Қылмыстық кодекстегі жауапкершіліктер туралы айтып өтті.

Спикерлер азаматтардың сайлау құқықтары саласындағы құқық бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілік Кодекстің 11-тарауында сайлау құқықтарына қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы 26-баптан тұратынын атап өтті (101-126 бапқа дейін). Оның ішінде, учаскелік сайлау комиссиясы тарапынан орын алған 110-бап «Азаматтарға басқа адамдарға дауыс беру мүмкіндігін беру мақсатында сайлау бюллетеньдерін (дауыс беруге арналған бюллетеньдерді) беру» (25 АСК – 92 300 теңге көлемінде) және сайлаушылар тарапынан орын алған 108-бап «Тең сайлау құқығы туралы талапты бұзу (тең сайлау құқығы туралы талапты екi немесе одан да көп рет немесе басқа сайлаушы үшiн дауыс беру арқылы бұзу)» (25 АСК – 92 300 теңге көлемінде) жағдайларына кеңінен тоқталды.

Өз дәрісінде спикерлер «Сайлауға қатысушы тарап ретінде байқаушыларға қойылатын талаптарды да ескеру қажет» екендігін айтып өтті. Оларға көзделген нақты жауапкершілік Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерінде айқындалған. Мысал ретінде, учаскесіндегі тәртіп ережені сақтамаған жағдайда, Конституциялық-құқықтық жауапкершілік ретінде Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы заңының 39-бабы 2-тармағына сәйкес, байқаушыны, өзге адамды дауыс беруге арналған үй-жайдан шығару немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнің 150-бабына сәйкес, сайлау құқықтарын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссияларының жұмысына кедергi жасауға қылмыстық жауапкершілік қолданылатыны және Қазақстан Республикасының азаматтық кодексiнің 145-бабының талаптарын сақтауға міндеттелетіні туралы сөз қозғады.

Сондай-ақ, 2023 жылғы учаскелік сайлау комиссиясы тарапынан орын алған нақты заң бұзушылықтарға тоқталып, заңға сәйкес салынған айыппұл көлемін және ауыртпалығын түсіндірді. Осы ретте, жаңадан сайланған учаскелік сайлау комиссиясы мүшелеріне алдағы сайлауларда заң бұзушылықтарға жол бермеу қажеттігін ескертті.

Оқыту-семинарда «Сайлауды мемлекеттік және мемлекеттік емес қаржыландыру туралы» және «Аумақтық сайлау комиссияларының құжат айналымы туралы» тақырыптарда да дәрістер оқылып, өзекті сұрақтарға толығымен жауап берді.

Семинар барысында оқылған дәрістерді бекіту мақсатында дауыс беру күні іскерлік ойыны Көкшетау қаласында және аудандарда учаскелік сайлау комиссияларының ұйымдастыруымен өткізілді. Іскерлік ойын барысында дауыс беру күні учаскелік сайлау комиссиясы үй-жайының Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Қаулысына сай жабдықталуы бойынша және дауыс беруді өткізу бойынша комиссия мүшелерінің біліктілігін арттыру мақсатында туындайтын ситуациялық сұрақтарына жауап берілді.

Семинар соңында барлық қатысушыларға оқылған дәрістерді меңгергендігін айқындау мақсатында 30 тест сұрақтары берілді. Тестің қорытындысы бойынша жоғары көрсеткіштерге Целиноград және Атбасар ауданының комиссия мүшелері ие болды. 

Семинарға қатысушы жаңадан сайланған комиссия мүшелері дәріскерлердің оқыған тақырыптары бойынша пайдалы ақпарат алғандықтарын жеткізіп, алдағы уақытта осындай семинарлардың жалғасын табуына қолдау көрсетті.