«Жан сөзі»

1 - жүргізуші: Құрметті қонақтар мен оқушылар. Бүкіләлемдік кітап және кітап авторлары күніне арналған іс - шараға қош келдіңіздер.
2 - жүргізуші: Дорогие ребята, уважаемые гости! Мы рады вас видеть на нашем мероприятии посвященный Международному дню книги и авторского права...

Сахна сыртынан М. Жұмабаев «Жан сөзі» өлеңі оқылады.
1. бет «Күннен туған баламын, жарқыраймын, жанамын.»
1. стр. «Я солнцем рожденный и небом».

Кюй в исполнении, ученика СОШ №
На сцену выходит ученик, олицетворяющий юного Магжана. Он читает стихотворение «Мен кім?»

1. вед Қасиетті қазақтың кең даласында Мағжан келді. Ол осы өмірге айбыны күшті асқақ рухпен келді. Мағжан поэзиясындағы көк жол толқын, көкала ағыстың бірі - өмір мен өлім, тіршілік пен ажал шайқасы, екеуінің бетпе-бет келуі. Данте, Гете сарындары, Байрон, Пушкин, Лермонтов әуездері, Блок, Фет, Мережковский ырғақтары түйісіп, тоғысып келіп, қазақ ақынының қайғысына қайғы қосып, жүрегін тербеп, жаңа, соны, бой түршігердей күйлер тудырған. Періште, көк, аспан, жел, теңіз, өзен, тұлпар секілді сөздер Мағжан поэзиясында үнемі қайталанып келеді. Олардың эстетикалық, символдық, көркемдік орасан зор мәні бар. Орыс әдебиетінде қысталаң, қиын кезеңде Сергей Есенин шығармалары жұртшылық арасына қалай тараса, Мағжан Жұмабаев туындылары да біздің ортамызда солай тараған.

2. вед Очень рано, в возрасте 45 лет, оборвалась жизнь яркой личности в казахской литературе, поэта, писателя, педогога и переводчика М. Жумабаева. Он оставил в наследство потомкам свое слово, пламанные стихи, которые так понятны и близки нынешному поколению. Это и понятно6 ведь произвелния были написаны в юные годы и полныюношеского оптимизма и поэтому они созвучны с идеалами нынешней молодежи. Его называли и киргизским Пушкиным, сравнивали с Байроном и Шекспиром. Внешние данные сравнивали с Сергеем Есениным - то ли волнами вьющихся волос, только не русых, а черных как смоль и распахнутой навстречу самой жизни искренностью в глазах, только не синих и озорных, а темных, как степная ночь, и кажется, чуть подернутых дымкой печали, что по утрам таяла над войлоком юрт родного аула. То ли по - есенински пронизительным до слез полными глубочайшего лиризма стихами, музыка которых понятна душе. Но как бы не называли, и с кем бы ни сравнивали М. Жумабаева, он был и остается самим собой, самобытным казахским поэтом, занимающим подобающее место в мировой литературе. Истинно нациолального поэта, каким является М. Жумабаев, вряд ли есть смысл сравнивать с кем - либо. Его талант уникален по своей природе и сути. И мы сегодня прикоснемся к его творчеству и попадем в мир его души, перелитывая страницы его жизни.

Отрывок из стихотворение «Пайғамбар - Пророк» Елсов Алмас.

1вед Халқымыздың от - жалынды, зор таланттарының бірі, ескі күйреп, жаңа туған, аума - төкпе заманда өмір сүрген, ауыр тағдырды басынан кешкен, есіл боздақ ақын Мағжан Жұмабаев қазіргі Солтүстік Қазақстан облысында іргелі, әйгілі шаңырақта 1893 жылы дүниеге келген. Алдымен Қызылжарда медресе де Хасен молладан дәріс алған Мағжан, Уфа қаласына барып медресе Ғалияда татар халқының ұлы жазушысы Ғалымжан Ибрагимовтан оқиды. Алғашқы әдеби тәжірибе басталып, тырнақ алды, көк қауырсын жырлар тудырады.

2. вед Магжан Бекенулы Жумабаев родился 25 июня 1893 года в урочище Сасыккуль Сарыайгырской волости Петропавловского уезда. В 1910 году он поступает в мердресе Галия, высшее мусльманское заведение в городе Уфе. В 1912 году в Казани впервые выходят в печати произведения юного Магжана. В этот же период при наставничестве со стороны М. Дулатова и А. Байтурсынова он изучает русский язык, знакомится с русской и европейской литературой, сотрудничает с газетой «Казах». Магжан поступает в 1913 году в Омскую учительскую семинарию. В годы, проведенные в Омске, Магжан принимает активное участие в создании общества «Бирлик» («Единство»), редактирует его рукописный журнал «Балапан».

1 вед Жаңа заман рухы бойын билеген, тырнақалды «Шолпан» (1912ж. Қазан) кітабы шыққан, асау жүрек, жас сұңқар орысша білім алуға ерекше талаптанып, 1913ж. Омбы қаласында М. Дулатовтан сабақ алып, семинарияға түседі. Ел өміріндегі ұлы оқиғалар жас азамат, өршіл ақынды өзінің ұмар - жұмар, аласапыран көкала толқынына тартып әкетеді. Үш революция дүмпуі, Алаш қозғалысы, адасулар, дүниетанымдағы сілкіністер, қоғамдық - әлеуметтік тартыстардың поэзиядағы көріністері, жеке бастағы шырғалаңдар - осылардың баршасы Мағжанның 1919 жылдың көктемінен, Совет құрлысына бел шешіп, білек сыбанып кірісуіне себеп болды. Қызылжардағы «Бостандық туы» газетінде редактор болады. 1922 жылы «Педагогика», «Сауатты бол» ( араб, латын әріптерімен басылған) кітаптары Ташкентте жарық көрді.

2 вед С первых шагов в поэзии Магжан обнаруживает яркий самобытный талант. Широкое признание принес ему поэтический сброник «Шолпан» (1912). Первый этап творческого пути Жумабаева охватывает период с 1910 по февраль 1917 годов. Все сильнее звучат мотивы национально - освободительной борьбы в стихах поэта, смело обращающегося к истории. В стихотворении «Прошлое» Магжан называет имена героев борьбы против джунгарских поработителей. Для него подлинный герой тот, кто «помнит о своей нации». После февральской революции Жумабаев, имя которого как поэта уже было известно в кругах казахской интеллигенции, был введен в состав областного комитета партии «Алаш». Хотя на всеказахстанских съездах этой партии он избирался кандитатом в депутаты учредительного собрания, активной политической деятельности он не вел. В дальнейшем, на втором этапе своего творческогопути (1917 - 1924) Жумабаев стремится отказаться от стереотипов в своем мировозрении. Он занимается журналистикой, работает на ниве просвещения, издает в 1922 году труд под названием «педагогика». Магжан некоторое время был редактором газеты «Бостандық туы» ( «Знамя свободы»), издававшейся в Омске, а с 1921 года - в Петропавловске.

1 вед Талантты ақынның алғашқы өлеңдері Уфадағы, Омбыдағы қабырға газеттерінде, қолжазба, журналдарда, өз кезіндегі қазақша мерзімді баспасөз бетінде жарияланып жүріп, көзге түседі. Ақынның ең көлемді кітабы, канонды нұсқа деп қарауға болатын еңбегі - 1923 жылы Ташкентте «мағжан өлеңдері» деген атпен шыққан жинақ. Мұның сыртында «Шолпан» журналында жарияланған «батыр Баян», «Ақжол» газетінде басылған «Қорқыт», «Ертек», «Еңбекші қазақта» жарық көрген «Тоқсанның тобы», т. б әртүрлі басылымда шыққан өлеңдері бар. Мағжан 1922 жылы Москвада «Күншығыс» баспасында аудармашы болды. Брюсов атындағы көркем әдебиет институтында 1928 ж. оқиды. Бурабайда техникумда, Қызылжар совет - партия мектебінде сабақ береді. Балалар әдебиетін жазуда белсене еңбек етеді, өзіде оқулықтар жазып шығарады.

2 вед Напряженный и творчески плодотворный период жизни Жумабаева связан с переездом в 1922 году в Ташкент, где он создает поэму «Батыр Баян», цикл стихов о Туркестане, статьи об Акан - сери, Бухаре - Жырау, Абубакире Диваеве. Он сотрудничает с газетой «Ак жол» и журналом «Шолпан». Здесь же, в Ташкенте, а также в Казани в 1922 - 23 годах один за другим выходят в свет два сборника стихотворений Жумабаева, в которых проявились отличительные черты его дарования. Магжан принадлежит к тому поколению поэтов, которые первыми в регионе Средней Азии и Казахстана воссоединили два потока духовного развития народов Востока и Запада. Он жадно следил за мировым литературным процессом, стремясь попасть в струю художественных течений современности. Подобно западным и русским символистам Жумабаев пытался заглянуть в «запредельный мир», где по его глубокому убеждению, таятся истинные идеи, он старался сосредоточиться исключительно на переживаниях, заменить образ символом. В этот же период влета начинается волна обвинений в национализме, пантюркизме, самолюбовании. Эти наветы продолжались и в период его учебы в 1923 - 26 годах в Московском литературно - художественном институте, возглавляемом В. Брюсовым, который высоко ценил талант казахского поэта. Параллельно Магжан работал в Московском Восточном издательстве. Летом 1927 года он возвращается на родину и занимается преподавательской деятельностью а Петропавловске, Боровом. В это время он создает ряд патриотических стихов, воспевающих новую жизнь. Жумабаев принимает активное участие в создании литературы для детей, пишет учебники.

1вед 1929 жылы ақынға жазықсыз жала жабылып, түрмеге қамалады, одан карелияға жер аударылады, М. Горький және оның әйелі Пешкованың араласуымен 1936 жылы босап шығады. Бірақ қайта ушыққан репрессия тырнағына ілінеді. М. Жұмабаевтың қаламгерлік сапары бас - аяғы жиырма жылға жетпей тым ерте үзілді. Он жылдай өмір абақтыда, лагерьде, қуғын - сүргінде, азап - қорлықта өтіп, 1938 жылы жазықсыздан - жазықсыз ажал оғына ұшырады.

2 вед В 1929 году по ложному обвинению Жумабаева осудили на 10 лет лишения свободы, он отбывал наказание на Севере, затем в 1935 году благодаря ходатайству М. Горького был освобожден досрочно. Однако, пребывание на свободе длилось недолго. Проработав учителем русского языка и литературы в средней школе, Жумабаев по приглашению С. Сейфуллина прибыл в Алма - Ату. 30 декабря 1937 года по злостному навету поэт вновь подвергается аресту. В ежовских застенках 19 марта 1938 года Жумабаев был расстрелян.

1вед Мағжан өз заманының асқан білімді азаматы болды. Ол математиканы, музыканы, бейнелеу өнерін оқып үйренді. Орыс, парсы, араб, түрік тілдерін жетік меңгерді. Көптілділікке деген талпыныс қайдан туды? Бұл сұраққа ұлы Абайдың сөзімен жауап беруге болады: «Өзге халықтың тілі мен мәдениетін білсең, сен онымен тең боласың» деген.

2 вед «Высокая поэтическая одаренность. Это от природы... плюс глубокие знания математики, музыки, изобразительного искусства»,- так писал Валерий Брюсов о Магжане.

М. Жұмабаев «Қарағым»

1вед Әр халық өзінің ең басты байлығы - ана тілін қастерлеуге тиіс, өйткені тіл халықтың рухани тірлігінің көзі деп саналады. Мағжан ақын да туған тілін жырлады.

2 вед Его поэзия не на минуту не прекращала своей жизни. Он очень любил свой народ, свой язык. О родном языке он писал волнующие строки.

М. Жұмабаев «Қазақ тілі»

1вед Ұлының ұлылығын ерте таныған М. Әуезовтің Мағжан жырынан басқаның бәрі күмәнді, одан басқаның сөзі өте сенімсіз деуі тегін емес. Кемеңгер Мұхтар қазақ әдебиетінде Мағжан сынды тұлғаны Абайдан кейінгі ақын деп таныды.

1вед Білем анық: жанға жайлы Май сұлу,
Жарқ - жұрқ еткен майда найзағай сұлу.
Қызықты орман, көңілді еркін кең дала,
Күміс табақ көкте жүзген Ай сұлу.

2 вед Его стихотворения, посвященные любовной тематике, такие, как «Люби, целуй, душа моя, мой свет...», «пусть небо не смеется, Гульсум моя б смеялась...», «Зачем ты плачешь, Жамиля?» и многие другие, в то время еще не были положены на музыку и тем не менее каждый пел, именно пел, стихи Магжана Жумабаева на свой любимый мотив.

М. Жұмабаев «Сүйемін»
1вед Қандай бір ақын үшін де қасиетті, өшпес бір тақырып бар - ол тарих. Туған жер мен ел тарихы. Мағжан ақын да туған жерге, туған елге ыстық сезімін білдіре алды, ата бабасы түрікті, тұран жерін еске алып, бұл дала, атамекен ежелгі түрік, көшпелі қазақ жері екендігін жырлады.

2 вед М. Жумабаев всегда оставался на стороне широких народных масс, испытытавших двойной гнет. Особенно гневно звучал голос поэта в период массовой мобилизации казахской бедноты на тыловые работы. Об этом он написал цикл стихотворений в 1916, в котором наиболле сильным, талантливым является «Орамал - Платок»

1вед Елбасының өзі де Мағжанның шығармашылығына ерекше құрмет көрсетуде. Өзінің әрбір сөзінде Мағжанның насихат сөздерін кейінгі жастарға үлгі етіп сөйлейді. Оның көкейіндегі нәрсе Мағжан армандаған - бірлік, тыныштық, елдің тұтастығы... Сергелдең қиын шақтан елді аман алып шықты. Күн сайын жайнап келе жатқан Астана... Тәуелсіз Қазақстанның төрткүл дүниеге таныла бастауы.... Осының бәрі - зор мақтаныш. Иә, бүгін тәуелсіз Қазақстан бейбітшілік пен келісім бесігінде тербеліп келеді.

2 вед Это гордость за успехи каждого казахстанца, и желание добиться высот на своем поприще, в чем бы оно ни состояло. И этот успех каждый должен посвятить Родине, чтобы ее, поднять ее имидж в мире... Из глубины времен Магжан видит современную молодежь, энергичную, талантливую, гордится их достижениями.

М. Жұмабаев «Мен жастарға сенемін»
1 вед Міне, елінің егемендік алып, көгінде өз байрағы шалқуын көксеген аяулы ақынның арманы жүзеген асқан заманда оның рухы өзі шексіз сүйген елімен қайта мәңгілік қауышты.

2 вед На небосклоне казахской поэзии засияла ярчайшая звезда Магжана. Ныне наступил новый расцвет его славы. Народ снова обрел своего великого сына, его бессмертные произведения, в которых были воспеты буйное пламя жизни, высокые порывы чистой человеческой души, драмы и трагедии суровой и жестокой эпохи, выпавшей на его долю.

Песня «Япырай»

1вед. Құрметті қонақтар мен оқушылар бүгінгі іс - шара өз мәресіне жетті. Ат салысқандарыңызға көптен - көп рахмет. Келесі кездескенше сау - саламат болыңыздар.

2 вед Дорогие ребята и уважаемые гости! На этом мы завершаем наше мероприятие. Спасибо всем за участие, до свидания до новых встреч!