«Шым қала» тарихи-мәдени кешеніндегі қорда қазақтың киіз үйінің жәдігерлер сақталған. Аталған жәдігерлер әсіресе, шет елдік туристердің назарына еркше ілігеді.

Мекеменің ғылыми зерттеуді және экспозициялық-көрмелік қамтамассыз ету бөлімінің ғылыми қызметкері Слухан Исабекова Слухан кешен қонақтарына «Қасиетті қара шаңырақ – киіз үй»  тақырыбында лекция өткізді.

– Киіз үй  – «Атамыз  – Алаш, керегеміз – ағаш», «Киіз туырлықты, ағаш уықты қазақпыз» деп, аталы сөз айтып қалдырған ата-бабамыздың негізгі баспанасы. Киіз үй – тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі, тіпті оған көршілес елдердің де тұрақ-мекені. Шығу тарихы біздің заманымызға дейінгі ғасырларда пайда болған киіз үйді біздің халық қасиетті, киелі қара шаңырағымыз деп дәріптейді. Қасиетті қара шаңырақ киіз үйді қастерлеп ұстап, ғасырдан ғасырға оның мән-маңызын өзгертпей жеткізген біздің қазақ халқы екенін әрдайым мақтанышпен айтамыз, - деді таныстырылымда. 

Шынтуайтында, киіз үй – қазақ халқының ұлттық болмысы мен мәдениетінің айнасы. Ол – тек баспана ғана емес, ұлттың дәстүрі, салты, өмір салты мен дүниетанымын көрсететін киелі нышан.  Қара шаңырақ ұғымы – ата-бабаның, әулеттің, тұтас бір рудың рухани өзегі саналатын үй. Ол – ұрпақ сабақтастығының белгісі, үлкенге құрметтің, ата жолын жалғастырудың нышаны. Қара шаңырақ иесі – кенже ұл, ол ата-ананы бағып, әулет мұрасын жалғастырушы ретінде танылған.  Киіз үйдің әрбір бөлшегінде терең мағына бар:  «Шаңырақ – бірліктің, тұтастықтың белгісі»;  «Уық пен кереге – қоғам мен отбасының негізі»;  «Туырлық, үзік, түндік – тыныштық пен жылылықтың символы».

Киіз үй көшпелі халықтың табиғатпен үйлесімді өмір сүргенін, шеберлік пен эстетиканы жоғары бағалағанын дәлелдейді. Ол – желге төтеп беретін, жазда салқын, қыста жылы, экологиялық таза, ыңғайлы баспана.   Қазақ үшін киіз үй – қасиетті орын. Бұл жерде өмір басталып, ұрпақ өрбіп, дәстүр жалғасады. Сондықтан да киіз үй – ұлттық рухтың, отбасылық құндылықтың және мәдени мұраның алтын діңгегі.

Беларусь Ғылым академиясының доценті, тарих ғылымдарының докторы Елизавета Николаевна Квилинкова «Шым қала» тарихи-мәдени кешенінің жылжымалы көрмесінде қазақтың қолөнер бұйымдары, жәдігерлері жайында өз пікірін былай білдірді: «Мұндағы әрбір жәдігер тарихымен, көнелігімен таңқалдырады. ХІІІ ғасырдағы қолжазба кітаптар, ұлттық киімдер, зергерлік бұйымдар бәрі-бәрі ұлттық мәдениеті, салты, дінінен хабар береді».

Көненің көзіндей, тарихтың өзіндей болған жәдігерлерді жинақтап, жүйелеу, оларды сақтап, келешекке жеткізуде  тарихи кешенде жүйелі жұмыстар атқарылуда.