Қазақстанда энергия тапшылығы мәселесі өзекті болып қала береді. Атом электр станциясының құрылысы бұл мәселені шешіп, аймақтық инфрақұрылым мен экономиканың дамуына ықпал ете алады. «KEGOC» акционерлік қоғамының басқарма төрағасы Нәби Айтжанов 5 наурызда Энергетика министрлігінің алқа мәжілісінің қорытындысы бойынша өткен брифингте Қазақстанның өткен жылы электр энергиясын тұтынуы сағатына 115,06 миллиард киловатты құрап, алдыңғы жылмен салыстырғанда 1,9 пайызға артқанын айтқан еді. 

Ол 2024-2030 жылдарға арналған электр қуатының болжамды балансы 2030 жылға қарай электр қуатының 6,2 гегаватқа дейінгі айтарлықтай тапшылығымен қалыптасып жатқанын қосты. Ал «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлік палатасының басқарушы директоры, еңбек сіңірген энергетик, тәуелсіз сарапшы Жақып Хайрушев бүгінде бұл тапшылықтың көлемі өте әсерлі екенін айтуда. 

«Қазіргі уақытта бізде тапшылық 1,5 мың мегаваттқа жетеді. Егер бүгін бізде атом электр станциясы болса, онда бұл тапшылық жабылатын еді. 1,5 мың – бұл Батыс Қазақстан облысы сияқты Орал қаласы сияқты бес-алты облыс орталығы шығар. Қазіргі уақытта ондағы тұтыну 250-300 мегаватты құрайды – бұл ең жоғары жүктеме» дейді ол.

Энергетика министрлігінің мәліметтері бойынша, 2035 жылға қарай Қазақстанда электр энергиясын тұтыну сағатына 152,4 миллиард киловатқа  жетеді, ал жұмыс істеп тұрған станциялар тек сағатына 135 миллиард киловатт қуат бере алады. Сонымен қатар, көптеген ЖЭО ескі және қатты тозғандықтан, ұзақ уақыт бойы өз мүмкіндіктерінің шегінде жұмыс істеп келеді. Оларды жөндеуге және жаңартуға миллиардтаған бюджеттік қаражат қажет. Олар қолданыстағы генерацияны едәуір арттыру мәселесін шешпейді.

Бұл мәселенің бір ғана шешу жолы атом электр станциясын салу арқылы ғана жүзеге асыруға болады. Қазақстанда қазірдің өзінде станцияны салуға қажеттінің бәрі бар. Дегенмен Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселені халық талқысына салып референдум өткізу арқылы саналы түрде шешу керек деп есептейді. Ол ойы Президентіміздің өткен жылы халыққа арнаған «Әділетті Қазақстан және Адал азамат» атты Жолдауында жете түсіндірілген. Дегенмен былтырдан бері ел ішінде түсіндіру жұмыстары жалғасуда. 

Мәселен, өткен жылғы 22 тамызда «Қазақстан атом электр станциялары» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мен Алматы облысы Жамбыл ауданының әкімдігі ауыл тұрғындарымен атом электр станцияларын салу мәселесіне қатынасын анықтауға бағытталған қоғамдық талқылау өткізген еді.  Үлкен ауылының тұрғындары қоғамдық тыңдауларда Қазақстанда атом электр станциясының құрылысын қолдады.

«Біз атом электр станциясының құрылысын 40 жылдан бері күтіп келеміз. Бізге жылу мен жарықсыз өмір сүруге тура келді. Үлкен ауылының тұрғындары мұның бәрін көрді... Францияда көптеген атом электр станциялары салынды. Ал біздің үлкен аумағымызда әлі күнге дейін бірде-біреуі жоқ. Қазіргі уақытта электр энергиясының құны өсуде. Сондықтан Қазақстанға атом электр станцияларын салу қажет. Біз бәріміз бейбіт атомды қолдаймыз», - деді ауыл тұрғыны Ғалия Қабылдиева. 

Аудан тұрғындары атом электр станцияларының өз аумақтарының әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін маңыздылығының жоғары екендігін атап өтті. Олардың айтуынша, атом электр станциясын салу кезінде бірінші кезекте, жаңа жұмыс орындарын ашады, екіншіден, экономиканың ілеспе салаларын дамытуды ынталандырады, мәселен, машина жасау, құрылыс, көлік, логистика, туризм сияқты. Бұл өз кезегінде әр түрлі деңгейдегі бюджеттерге салықтық түсімдерді көбейтеді және бизнеске қосымша мүмкіндіктер туғызады. Үшіншіден, аймақтың әлеуметтік инфрақұрылымын жақсартады деп сенеді. Яғни, атом электр станциясының қаражаты есебінен жаңа мектептер, ауруханалар, балабақшалар, жолдар, спорт нысандары және басқа да әлеуметтік инфрақұрылым нысандары салынуы мүмкін.

Жалпы, атом электр станцияларының құрылысы аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуына катализатор бола алады және оның тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсарта алады.

«Бізге атом электр станциялары қажет. Егер біз жарықсыз қалсақ, өмірімізді қалай жалғастырамыз. Бұл әлі де жұмыс орындарын ашады, сондықтан мен құрылысты қолдаймын. Менің ойымша, атом электр станцияларынан кейін қазақстандықтардың өмірі жақсы жаққа өзгереді. Басқа елдерде де адамдар атом электр станцияларымен бірге тұрады, бәрі жақсы, бізде де бәрі жақсы болады. Болашақта балаларымыз бен немерелеріміз де жұмыс істейтін болады, біз олар туралы ойлануымыз керек», - дейді келесі ауыл тұрғыны. 

Бұл пікірмен көптеген ауыл тұрғындары келіскен.

«Біз алға жылжуымыз керек, дамуымыз керек, болашақ туралы ойлануымыз керек. Атом электр станцияларын салу тек Үлкен ауылына ғана емес, Қазақстанға да қажет. Біз мамандарды, ядролық жұмысшыларды дайындайтын боламыз», - деді ауыл тұрғыны Болат Рахимов.

Жамбыл ауданының әкімі Нұрлан Ертас тұрғындардың 90 пайызының атом электр станциясының құрылысын қолдайтынын атап өтті. «Адамдар атом электр станцияларының маңыздылығын жақсы түсінеді. Тұрғындар әр кездесуде құрылыстың қашан басталатынын, атом электр станциясы бола ма деп сұрайды. Тұрғындар электр қуатының тапшылығын сезінуде. Сондықтан біз бұл жобаны жүзеге асыруымыз керек. Көптеген сарапшылар да құрылысты қолдайды, біз атом электр станциясын салуымыз керек. Бұл жұмыс орындары, инвестициялар, ауылдың әлеуметтік-экономикалық әл-ауқаты», - дейді аудан әкімі.

Ол кездесуге қатысқан министрлік мамандары атом электр станцияларының қоршаған ортаға тигізер зиянының жоқтығын, Қазақстанның атом электр станцияларын дамытудағы әлеуеті және осы нысанды салудағы аймақтың даму перспективалары туралы егжей-тегжейлі айтып берді. 

Сондай-ақ осындай басқосулар еліміздің солтүстік, батыс пен шығыс өңірлерінде де «Қазақстандағы атом электр станциялары бойынша референдум: қоғамның қатысуы» атты ашық пікірталас күйінде өткізілуде. Оған Қазақстанда атом электр станцияларын салуды қолдаушылар да, қарсыластар да табылып отыр.