Өндіріс орындарының жоқтығы ешкімді ойландырмайды

– Уәлихан Анарбайұлы,  бизнес пен мемқызметтің арасында жүріп не ой түйдіңіз? Бизнес өз деңгейінде дамып келе жатыр ма?

– Бізде орта және шағын бизнес дамыса экономика да дамиды деген  түсінік бар. Мен бұл сөзге келіспеймін. Себебі ол аты айтып тұрғандай, бір отбасын асырауға ғана жететін бизнес. Оның көлемі, табысы үлкен емес. Еліміздегі шағын және орта бизнестің дені қызмет көрсету саласында дамыған. Айталық тойыңызды өткізіп, тамағыңызды әзірлеп, көлігіңді жөндеп береді дегендей. Ал өнім шығаратындары сирек. Шығарғанның өзінде үлкен көлемде емес. Шымкенттегі шағын бизнестің көбісі тойхана ісін дөңгелетіп отырғандар. Аудан орталықтарында да екі аттасаң тойхана көресің. Қалай десек те, қазір той бизнесінің дәурені жүріп тұр.  Бірақ мұның арты жақсылыққа әкелмейді деп ойлаймын. Мұндай ұсақ бизнеспен еш уақытта өспейміз. Шын мәнісінде елдің экономикасын көтеретін ол ауыр өнеркәсіп. Дамыған елдер де осы ауыр өнеркәсіптің есебінен байып отыр. Кезінде Шымкентте мыңдаған адам еңбек еткен ірі өндіріс орындары болатын. Олар қала, сонымен қатар қалаға жақын елді мекен тұрғындарын жұмыспен қамтыды. Айталық шина зауытында он мың адам қызмет етсе, бүгінде түгі қалмаған фосфор зауытында 5-6 мың, ал қорғасын зауытында 5 мың жұмысшы болатын. Бұл кәсіпорындар кәсібилікті, біліктілікті талап ететін жұмыс орындары еді. Қызметкерлердің айлығы да соған сәйкес болатын. Жұмысшылардың тұрмысы жаман болған жоқ. Қазір сол зауыттардың бірі де қалмады. Мыңдаған адамды жұмыспен қамти алатын осындай үлкен кәсіпорындарды ашпайынша Қазақстан дамымайды. Тек шикізат сататын ел болып қала бермек. Табиғат ананың құшағындағы шикізат та бір күні таусылады емес пе? Үкіметтің «өнеркәсіп дамып жатыр», «өсіп жатырмыз» деген есептеріне сенбеймін. Өйткені Қазақстанның тауарын еш жерден көргенім жоқ. Барлығын сырттан импорттаймыз. Шетелге сатылып жатқан шикізатымызды өзіміз өңдеп, тауар шығармайынша Қазақстанның келешегі сол тойханамен бітеді-ау.  

Тағы бір проблемамыз – өндіріс саласы ешкімді қызықтырмайтын болды. Әсіресе, жастар бұл салаға аяқ баса бермейді. Жастарға ол үшін кінә да таға алмаймыз. Қазір енді техникалық мамандықтарға басымдық беріп, жастарды қызықтырып жатырмыз. Хош, жөн екен. Алайда  елімізде сол мамандар жұмыс істейтін өндіріс орындарының жоқтығы ешкімді ойландырып отырған жоқ.  Сол себепті бірінші кезекте өңірлерде жоғары технологиялы ауыр өнеркәсіп орындарын дамытсақ көптеген мәселенің түйіні шешілер еді.

– Жастар демекші, «Қазақстанда маған мүмкіндік жоқ. Елде 300 мың теңге айлыққа күнелткенше шетелге барып 2 млн теңге табыс тапқаным анағұрлым артық» деп сыртқа көшіп кетіп жатқан жастарды қолдайсыз ба?

– Олар отбасын асырау үшін амалсыздан кетіп жатыр емес пе?! Тұрмысын түзеу үшін талпынған жастарды не деп кінәлаймыз?! Небір білікті, ақылды жастарымыздың елімізде күн көре алмай жұмыс іздеп шетелге сабылуы өте өкінішті жағдай. Үкіметтің  бұл жағдайды реттеу үшін ешқандай әрекет жасамай отырғаны одан да өкінішті.

 – Түркістан қаласының әкімі ретінде не атқара алдыңыз? Көне қаланың болашағы зор екені сол кезде сезілетін бе еді?

– Түркістан қаласында бір жарым жылдай  әкім болдым. 1998 жылы Түркістанның  ауданмен қосқанда  бюджеті 300 миллион теңге еді. Мұндай бюджетпен ауқымды жобаларды жасау қиын болды. Көне шаһардың бүгінде түрленіп, дамып жатқанына әрине, қуанамыз. Жақында ғана қалаға ерекше мәртебе берілді. Бірақ «медальдің екінші жағы бар» дегендей мұның барлығы қаланың мойнына үлкен жауапкершілік артады. Қаладағы нысандардың барлығы дерлік мемлекеттің қаражатына салынды. Ол нысандарды күтіп ұстаудың өзіне қыруар ақша керек. Ашығын айтқанда, Түркістанның қазір берерінен алары көп болып тұр. Бұрын Оңтүстік Қазақстан облысын ұстайтын Шымкент қаласы болатын. Экономикасы жолға қойылған қаланың әйтеуір кірісі бар еді. Ал Түркістан әзірге өзін де өзгені де қамтамамыз ететін  шаһар емес. Қазір облыс орталығының туризмін дамытуға басымдық беруде. Дегенмен туризмнен басқа да салаларға көңіл бөлген жөн. Жоғарыда атап өткенімдей қорғасын, мыс болмаса да таза, заманауи технологиямен жабдықталған ауыр өнеркәсіпті дамыту керек. Зауыт, фабрикаларда қала тұрғындары, жастары еңбек етсе, өңірдегі жұмыссыздық мәселесі шешіледі әрі қаланың бюджетіне ақша түседі. Ал жалғыз туризм қаланы асырай алмайды. Сондықтан Түркістан қаласы алдағы уақытта қаншалықты өзін-өзі қамтамасыз ете алады деген сұраққа әзірге жауап беру қиын. 

– «Түркістанға соңғы 5 жылда 5 триллион теңге қаржы есепсіз құйылды, ал нәтижесі біз күткендей емес» деген сыни пікір бар. Осыған не дейсіз? Осы қаланы басқарған азамат ретінде не айта аласыз?

– Қай салаға қаражат құйылса да алдымен оның қайтарымы есептеледі. Менің ойымша, Түркістанды дамытудың жоспарында ең бірінші қаланың имиджін көтеру болған секілді. Алғашқыда басшылар имиджді көтеру арқылы туризмді дамытамыз да, сиқырлы таяқшаны түртіп қалсақ ертегідегідей әп-сәтте шетелдік туристерге «қарық боп» мол табысқа кенелеміз деп ойлады. Бірақ бюджетті толықтыратын шетелдік емес өзіміздің қонақтар. Ең алдымен ішкі туризмді дамыту керек. Бүгінде бұл бағытта аяқ алыс жаман емес. Самарқан-Түркістан бағытында пойыздың жүруі туристерді тартуға септігін тигізуде. Бірақ бір нәрсені ескерген жөн. Түркістанға ақшасын оңды-солды шашатын, бай-қуатты туристер келмейді. Негізінен келетіндері қарапайым қонақтар. Кез келген турист жолға шықпас бұрын сол елдің маршрутын, қонақ үйдің, тағамдардың бағасын зерттеп, қаражатын есептен келеді. Қызмет көрсету бағалары қымбат болса келмейді. Ал Түркістандағы баға қызмет көрсету сапасына сай келеді деп айта алмаймын. Қымбат. Сондықтан туристердің көбісі бағасы қолайлы деп көрші Өзбекстанға өтіп кетеді. Оның үстіне ала шапанды ағайындарымызда бізге қарағанда тарихи нысандары көбірек әрі қызмет көрсету сапасы жоғары. Қонақ үйлерге барсаң қызметкерлері күлімдеп қарсы алып, жылы-жылы сөйлейді. Ал біздегілер тымырайып тұрады. Түріне қарап, «мен оған ақша қарыз ба едім?» деп ойланып қаласың.  Қарапайым дүние болғанымен мұның барлығы туристерді тартуға кәдімгідей әсер етеді. Одан кейін «Қазақ туризм» мекемесінде отырғандар нағыз ертекшілер. Олардың мәліметті қайдан табатынын білмеймін әйтеуір, тыңдасаң «миллиондаған турист келді» деп көпіреді. Ендеше, сол туристерден түскен қаражат қайда? Демек ақпараттары шындыққа жанаспайды. Мен айтар едім, біз әлі туризмді дамытудың ең бастапқы сатысында тұрмыз. Бұл салада мықты болу үшін бірнеше тілде еркін сөйлейтін білімді гидтер, тиімді  маршрут, жақсы көлік, сапалы қызмет көрсететін мамандардымыз  болуы керек. Бір сөзбен айтқанда әлі үйренеріміз көп.

Қазіргі басшылар ауданның өзіндік бюджетін көтеруге тырыспайды

– Сайрам ауданын ең ұзақ басқарған әкімсіз. Осы өңірді елдегі басқа аудандармен салыстыруға келмейді. Кәсіпкерлік пен ауыл шаруашылығы саласы мейлінше дамыған деп айтсақ қателеспейміз. Жалпы, аудандарға инвестор тарту қаншалықты қиын нәрсе? Облыста кезінде индустриялық аймақтарды ашып тастады. Көбісі әлі қаңырап бос тұр. Неге?

– Жоғарыдағылар  шетелдік инвесторлар бізге келеді де бәрін жасап бере қалады  деп қате ойлайды. Шындығында біз шетелді қызықтырмаймыз. Олар келетін болса, тек шикізатымызға қызығып келеді. Арзан бағада алуды ойлайды. Әйтпесе шетелдік кәсіпкерлердің өз елінде сол шикізатты өңдейтін  үлкен зауыттары бар. Біздегі басшылар облыстардан, аудандардан «инвестиция тарт»  деп талап етеді. Ол үлкен қате. Өзіңіз айтып тұрған қаңыраған индустриялық аймақтар кезінде инвесторлар келер деген үмітпен, амалдың жоғынан салынды. Негізінде  индустриялық аймақтар  өтінішке сәйкес құрылу керек. Мысалы, 10 шақты кәсіпкер келіп «сіздер индустриялық аймақ құрсаңыздар мен мынандай тауар шығарар едім» деген секілді ұсыныстар түсуі керек.  Ал бізде алдымен әкімдерге тапсырма беріп, қыруар қаржыға инвесторы жоқ индустриялық аймақтарды салып алды. Сайрам ауданын басқарып тұрған кезде бізге де осындай талап қойды. Сонда мен: «Бізге ешқандай инвестордан өтініш келіп түскен жоқ, сондықтан салмаймын. Нысан мемлекеттің қаржысына салынатындықтан ертеңгі күні оған мен жауап беремін» деген едім. Содан не керек, индустриялық аймақ салу үшін Тассай елді мекенінен жер бөліп, құжаттарын әзірлеп бердік. Кейін ол территория  Шымкент қаласының аумағына өтіп кетті. Қазіргі таңда осы «Тассай» және «Оңтүстік» индустриялық аймақтарында ғана қозғалыс бар. Өңірде басқа жұмысы қайнап тұрған индустриялық аймақтарды көрмедім. Бірлі-жарымында ары кетсе шлакаблок шығарып жатқан шығар. Жоғары биліктің арбаны аттың артына мен алдына қоюының себебінен бұл тірлік алға баспай тұр. Алдымен инвестор тартып, содан кейін индустриялық аймақ салып, ол жерде шикізатымызды өңдеп, тауар шығарып, елімізді қамтамасыз етіп, шетелге экспорттауға мемлекет жағдай жасаса ғана жұмыс өнеді.

Ал енді Сайрам ауданына тоқталар болсақ,  расында халқы кәсіпке жақын дамыған өңірлердің бірі. Дей тұрғанмен мұнда кәсіпкерлердің салық төлеуі қиын шаруа болды. Мен Сайрамға әкім болып барған жылы ауданның кіріс бюджеті 1,5 миллиард теңге еді. Кейінгі жылдары кәсіпкерлермен етене жұмыс істей отырып кірісті  3,5 миллиард теңгеге дейін көтердік. Аталған қаражатқа әлеуметтік нысандар салдық. Айтайын дегенім, қазіргі басшылар ауданның өзіндік бюджетін көтеруге тырыспайды.Тек қана жоғарыдан ақша сұрауды біледі. Ауданға келген қонақтарға «бізде мынадай бар» деп мемлекеттің қаражатына салынған объектілерді мақтаныш етіп көрсетеді.  Мемлекеттен ақша сұрау қазақтың бүгінгі күнгі ауруына айналды десем артық айтқаным емес. 

– Бұрынғы мен қазіргі әкімдерді салыстырып көрейікші. Бұрынғылар мінездірек, харизмасы көбірек болғандай көрінеді бізге. Сіз қандай ойдасыз? Қазіргі әкімдерге көңіліңіз толатын, толмайтын тұстарды айтып беріңізші      

– Кез келген басшыда «жоқ», «болмайды» деп кесіп айта білетін, шешім шығара алатын мінез болуы керек. Байқайтыным, бүгінгінің  әкімдері шешім шығара алмайды, харизма жетіспейді. Олар үшін барлық проблема шешіледі. Алдына арыз, шағымын айтып келген халыққа егер расымен шешілмейтін мәселе болса, қолынан келмейтін іс болса «қарастырамыз», «шешуге тырысамыз» деп үміт сыйламай басын ашып «болмайды» деп айту керек қой. Олар «ертеңгі күні басыма бәле болады» деп батыл шешім қабылдауға, жауапкершілік алуға қорқады.  Әлеуметтік желідегі шырт-шырт түсірген суреттеріне қарасаң, тірлігінің бәрі керемет секілді. Алайда арғы жағына үңілсең түк жоқ. Халықпен де «сіз, біздесіп» тым сыпайы сөйлеседі. Бірақ қазір олай жасамаса да болмайтын секілді. Қаттырақ сөйлеп қалса, сол күні ақпарат құралдарында, әлемжеліде «пәленше деген әкім боқтады, дөрекі сөйледі» деген ақпарат желдей есіп кетеді. Әкімнің кішкене қаттырақ сөйлеп, қаталдық танытқанында тұрған не бар. Жұрттың осындай сөзінен сескене ме, әйтеуір бүгінгі әкімдердің харизмасын байқамадық.

– Тәуелсіздік алғалы облыстарды, Алматы, Астана мен Шымкентті басқарған 200-ден астам әкім болыпты. Солардың ішіндегі ең мықты деген үш әкімді атап беріңізші?

– Облыс әкімдерінен Асқар Мырзахметовті атар едім. Өте еңбекқор әкім болды. Облысқа сіңірген еңбегі зор деп білемін. Қала әкімдерінен Ахметжан Есімовті мықты болды деп айта аламын. Бұл сөзіме біреу келісер, біреу келіспес. Алайда Есімовтің шаруасы тындырымды еді. Ол бір көпір ашса да мақтанбай талай тірлікті тындырып кетті. Келесі шенеунікті атасам жұрт «ескі Қазақстанды» аңсап отыр дейтін шығар. Бірақ ол  расында жоқтан бар жасаған әкім. Амалбек Тшанов Шымкент пен Жамбыл облысын басқарған тұста елдегі қиын экономикалық жағдайға қарамастан өңірді алға сүйреді. Бұрынғы әкімдердің ішінде мінездісі де осы Тшанов болды. Бұл тізімге тағы бір кісіні қосқым келеді. Егер Прьемер-министрлердің ішінде мықтысы кім десе, Серік Ахметовті атар едім. Таза адам. Текке қудаланып кетті. Асып-тасып жатқан байлығы болса, осы күнге дейін сол байлығы сыртқа шығар еді ғой. Билік «бізде мықты кадр жоқ» деп айтып жатады. Шындығында олай емес. Елімізде небір мықты, ақылды, еңбекқор, жақсы  азаматтар көп. Тек оларды билікке жолатпайды. Мемлекет керісінше осындай азаматтардың идеясын пайдалану керек. Қытай халқында «ақ мысық па, қара ма бәрібір тышқан ауласа болды» деген нақыл сөз бар. Яғни қолынан іс келетін адамды қызметке тартуымыз керек.

– Халық көбінесе депутаттарға көңіл толмайтынын білдіріп жатады. Сіз де 5 жыл Парламентте отырдыңыз. Жалпы, депутаттық қызмет орысша айтқанда «неблагодарная служба» емес пе? Қанша еңбек етсең де жұрт бағаламайды деп айта аласыз ба?

– Депутат та бағынышты адам. Басымнан өткергесін мен мұны жақсы білемін. Парламентте отырғанда қаншама рет  заңға өзгерістер енгізуге тырыстық. Алайда қолыңнан қағып тастайды немесе жабылып қарсы шыға келеді. Тіпті, «қандай сұрақ қоясыз?» деп сауалыңа дейін араласатын.  Қазақстан «партияға бағынышты» деген дәрежеге әлі жеткен жоқ. Партия деген аты болмаса заты жоқ. Микрофонда жақсы сөйлегенмен шын мәнісінде заңға өзгеріс енгізуге үлес қоспаған депутаттар көп. Мен сізге айтайын, бұрынғы шақырылымдағы депутаттардың 50-60 пайызын шығарып тастаса да ештеңе өзгермес еді. Бізде депутаттарды ұлтына, жынысына, жасына қарай іріктеп алады. Оның біліміне, тәжірибесіне үңіліп жатқан ешкім жоқ. Ал идеяңды айтып, ұсынысыңды жеткізсең «біз тыңдадық, қорытынды шығарамыз» дейді де, ұсынысыңа пысқырып та қарамайды. Сөйтіп шырылдаған күйі қаласың. Осындай жүйенің «кесірінен» барлығы дей алмаймын біраз депутаттар халыққа пайдасын тигізе алмай отыр.  Мұндай жүйемен біз еш уақытта өспейміз. Әйтсе де бұрынғымен салыстырғанда қазір депутаттар ойын ашық жеткізіп жүр. 

– Әкім ретінде, депутат ретінде іске асырғыңыз келген, бірақ орындай алмаған бастамалар, жобалар болды ма?

– Мәжілісте біраз ұсынымдарды өткізе алмағаныма әлі күнге дейін өкінемін. Кадр мәселесі, ашаршылық жайын көтердік. Бірақ қанша тырыссақ та жүзеге асыруға жол бермеді. Осы секілді көкейіңде жүрген мәселелерді жеткізе алмаған соң іште өкініш қалып қояды екен.

Бұл – мемлекеттік қызметкер үшін ұят тірлік.

– Мемлекеттік қызметтің тиімділігін қалай бағалар едіңіз?

– Ең алдымен мемлекеттік қызметкердің тапсырманы 100 пайыз орындауы емес, оның еліне қандай жаңалық әкелгені, халқына қандай пайдасын тигізгені бағалануы тиіс. Елдің шынайы ризашылығы мемлекеттік қызметкер үшін ең үлкен баға деп білемін. 

– Сіздің ойыңызша, қазақстандық бюрократияның, шенеуніктер аппаратының тиімділігі артқан ба? Мемқызметшілеріміздің кәсібилігі өсіп жатыр ма?

– Кейбір шенеуніктердің өмірбаянын қарасаң білмейтін тілі, оқымаған жері жоқ. Алайда сол шетелде оқып келгендердің қайсысы елге келіп жаңалық ашып, керемет іс тындырып жатыр? Бұл бір. Екіншіден, олардың біреуі де оқыған мамандығы бойынша жұмыс істеген жоқ. Ол үлкен минус. Оқуды бітіріп келе салысымен министрлікке немесе комитетке жұмысқа кіріп алады. Қазір билікте отырған азаматтар өндірісті мүлдем көрмеген адамдар. Менің өкінетінім де сол.  Біз кезінде осы мәселені әбден  көтердік. Мемлекеттік қызметке келген кезде оның артында мектебі болуы керек. Мамандығы бойынша кемінде екі-үш жыл жұмыс істеген адам ертеңгі күні нағыз маман болып шығады. Ұжымда алған тәрбиенің орны бөлек. Өмір мектебінен өтпеген  шенеунік  кімге, қандай ақыл айтады? Білесіз бе, Қытай билігінде  жасы үлкен шенеуніктер көп. Олар өздерінен кейінгі жас кадрға білгенін үйретіп, тәжірибелерімен бөлісіп барып қызметтен кетеді.   Ал бізде ол да жоқ. Қазір мемлекеттік қызметкерлердің бәрі фейсбуктан шықпайды. «Жиналыс өткізіп жатырмын», «анда бардым, мұнда бардым» деп жүрген тұрғанын жұртпен бөлісіп отырады. Бұл мемлекеттік қызметкер үшін ұят тірлік. Жиналыс жасап, халықпен кездессең ол сенің міндетің.  Оның бәрін жұртқа көрсете беру қажет пе? Өкініштісі сол мемлекеттік қызметшілердің жұмысын фейсбугіне қарап бағалайтын болдық. Мен мұндай әрекетті түсіне алмайды екенмін. Мен үшін бұл күлкілі. Олар құдды бір мемлекеттік қызметкер емес актерлар секілді. Бұл кәсібилікке жатпайды. Түйінін айтсам мемқызметшілердің кәсіби деңгейі өсіп жатыр деп айта алмаймын. 

– Соңғы уақытта мемлекеттік қызметке барғанша кәсіпкерлікпен, тағы басқа шаруамен тыныш ғана айналысып жүре берейін деген көзқарас көбейіп жатқан секілді. Мемқызметті тастап кетіп жатқандары да бар. Бұл жүйеде тәртіптің күшейгенін білдіре ме? Жалпы мемлекеттік қызметте жұмыс істеу неге қиындап кетті?

– Бұл жағдайға бірнеше себеп әсер етуі мүмкін. Бірінішіден,  жұмыс орны өзінің ойындағыдай болмаса, еңбегі бағаланбаса қызметкер ол жерде қалмайды. Мәселен, сіздің тәжірибеңіз, қабілетіңіз бар, алайда жылдар бойы бір орыннан жылжытпаса кімнің де болсын шыдамы таусылады. Екіншіден, мемлекеттік қызметті атқару қолынан келмеуі мүмкін. Түрлі жауапкершілікті мойнына алғысы келмегендер де бұл қызметті тастайды. Осы секілді себептері көп қой. Айналып келгенде тағы да сол ескі жүйеге келіп тіреледі.

– Жақында Мәжіліс депутаты Болатбек Әлиев Шымкентте метро салуды ұсынды. Бұған дейін қаланың экс-әкімі Мұрат Әйтенов болса, үшінші мегаполиске LRT керектігін айтқан еді. Жалпы Шымкенттің транспорт саласына өзгеріс қажет екені анық секілді. Сіз қалай ойлайсыз?     

– Өзге ірі қалалармен салыстырғанда ең нашар транспорт Шымкентте екені шындық және оны жақсарту керек екені анық. Енді қалаға метро әлде LRT салудың қайсысы тиімді екенін мамандар алдымен зерттеп алғаны дұрыс. Метро болсын, LRT  болсын оны салу оңай емес. Қырауар қаржыны талап етеді. Әйтсе де мамандар тиімдісін анықтаған соң бұл құрылысқа ақша бөлінуі тиіс. Бірақ сол қаражаттың бөлінуі екіталай секілді. Елдегі 10 триллион дефицит ақшаның орнын толтыра алмай жатқанда Үкімет жуық арада Шымкенттің метросына ақша бөледі деп айта алаймын.  Кеңес Одағы кезінде қала халқы миллионға жетсе метро салатын. Алматыдағы метро да халқы миллионға жеткеннен кейін ғана жобасы жәймен басталған болатын. Алайда ол метроның шаһардағы кептеліс проблемасын азайтқаны шамалы. Сондай олқылықтар болмас үшін жеті рет өлшеп бір рет кескен жөн. «Миллионер» қала болу негізі мақтаныш емес. Ол үлкен жауапкершілік. Қала неғұрлым үлкейген сайын проблемасы да соғұрлым өсе береді.  

– Дәл қазір Нұрсұлтан Назарбаевпен жолығып қалсаңыз ол кісіге ней айтар едіңіз?

– Ештеңе айтпас едім.

– Неге?

– Тұңғыш Президенттің Тәуелсіз Қазақстан үшін жасаған еңбегі бар және басқа жағы да бар. Назарбаевтың бағасын тарихтың өзі береді ғой.

– Балаларыңыздың ішінде мемлекеттік қызметте жүргендер бар ма? Жалпы олар  немен айналысады? Қазіргі таңда өзіңіз немен шұғылданып жүрсіз? Іске асырамын деген идеяларыңыз, жоспарларыңыз бар шығар?

– Балаларымның ешқайсысы мемлекеттік қызметте істемейді. Тұңғышымның ауылда кішігірім қожалығы бар. Екінші ұлым полицияда істейді. Үшіншісі «Қазақтелеком» компаниясында жүр. Байланыс саласының маманы. Кенжем – инженер-құрылысшы. Осы күнге дейін ешқайсысы мемлекеттік қызметке келуге ниет білдірген емес. Ал өзімнің ешқандай  бизнесім жоқ. Зейнетке шыққананн кейін істеймін деген жоспарларым бар еді. Бірақ әлі жүзеге асырмадым. 

–       Шынайы сұхбатыңызға рахмет!

Әңгімелескен Айнұр ОҢҒАРБАЙ.

«Рейтинг» газеті, 2 сәуір 2025 жыл.