Қаржы мониторингі комитеті 2008 жылы құрылған Қаржы министрлігінің құрамында қаржы мониторингіне жататын ақшамен және өзге мүлікпен жасалған операциялар туралы ақпараттарды жинау, өңдеу және талдау бойынша шараларды жүзеге асыратын орган болып табылады.

Мониторинг-бұл кәсіпорынның жағымсыз ауытқуларын анықтау және оларды жою үшін кәсіпорынның ағымдағы қаржылық қызметінің тиімділігін үнемі бақылап отыру процесі.

Қаржылық мониторинг процесі келесі қадамдарды қамтиді: мақсаттарды қою, жоспарлау, бақылау, ақпарат жинауды жинау, шаруашылық қызметтің параметрлерін талдау және бағалау, басқару шешімдерін қабылдау, оларды түзету және жетілдіру, әсер ету нәтижелерін бақылау және ақпаратты қалыптастыру мен әрі қарай бақылау болып табылады.

2009 жылғы 28 тамызда Қазақстан Республикасында «Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға /жылыстатуға/ және терроризмді қаржыландыруға қарсы күрес туралы» Заңы шықты.

Жоғарыда аталған заң қабылданған кезден бастап 3-баптың 1-тармағына сәйкес нотариус /басқа тәуелсіз мамандар/ қаржылық бақылаушы болып табылады, яғни, ақпаратты жинау, есепке алу және уәкілетті органға жіберу бойынша белгілі бір шаралар кешені жүктелген және нотариус жауапты болатын тұлға.

Қаржы мониторингінің субъектісі ретінде нотариустың міндеттеріне жатады:

    • жұмыс басталған кезден бастап қаржылық мониторинг субъектісі ретінде тіркелу,

    • оқыту және тестілеу.

Нотариус орталықта және оның аумақтық бөлімшелерінде кемінде үш жылда бір рет тестілеуден өтеді.Сынақ нәтижелері оң нәтиже бергеннен бастап сертификат беріледі және ол үш жыл бойы жарамды болып табылады.

Нотариустың қаржылық мониторинг жүргізуінің 4 себебі бар;

    • Шекті операциялар 4 бап, 1 тармақ, 8 тармақшасында көрсетілген: «Ақшамен және (немесе) өзге мүлікпен операция»

    • Мысалы: жылжымайтын мүліктің құны 50 000 000 немесе 50 000 000 теңгеден асса;

    • бағалы металдарды және асыл тастарды, олардан жасалған зергерлік бұйымдарды қолма-қол ақшалай немесе қолма-қол ақшасыз нысанда сатып алу-сату және тағы басқа қаржы мониторингіне жатады. 

    • Күдікті операциялар 3 тармақ, 4 бап,

Мысалы: Күдікті операциялар, олардың жүзеге асырылу нысанына және олар жасалған не жасалынатын немесе жасалуы мүмкін сомасына қарамастан, қаржы мониторингіне жатады.

терроризм мен экстремизмді қаржыландырумен байланысты ұйымдар мен тұлғалардың тізбесімен сәйкес келуі. 

БНАЖ арқылы тексеруге болады.

қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастырудың/жылыстатудың/ және терроризмді қаржыландырудың типологияларына, схемаларына және әдістеріне сәйкес келетін сипаттамалары бар операциялар

Енді күрделі транзакцияны орындау ғана емес, сонымен қатар клиентті қаржылық бақылаудан жалтаруға бағытталған әрекеттер де күдікті екенін ескеріңіз.

Осы Заңның 4-бабының 1, 2 және 5-тармақтарында көзделген қаржы мониторингiне жататын мәмiлелер туралы мәлiметтер мен мәлiметтердi қаржы мониторингi субъектiлерi тек электрондық түрде қазақ және орыс тiлдерiнде құжаттайды және уәкiлеттi органға ұсынады.

    • шекті операциялар үшін мәміле жасалғаннан кейінгі келесі жұмыс күнінен кешіктірмей тапсыру қажет;

    • күдікті транзакциялар бойынша

    • Қаржы мониторингі субъектілері қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыру /жылыстату/ және терроризмді қаржыландыру фактілерінің жолын кесу және жолын кесу мақсатында операцияны күдікті деп танылғаннан бастап, мұндай операция туралы оның алдында уәкілетті органға дереу хабарлауға міндетті.

    • тоқтатыла тұруға болмайтын күдікті операциялар туралы есептерді қаржы мониторингі субъектілері қаржы мониторингі жөніндегі уәкілетті органның жүзеге асыруы үшін олар жасалғаннан кейін үш сағат ішінде кешіктірмей немесе осындай операциялар жасалған кезден бастап 24 сағат ішінде уәкілетті органның ресми интернет-ресурсына электронды түрде ұсынады. /www.gov.kz/

Нотариус жоғарыда аталған нотариаттық іс-әрекеттер жасаған барысында клиеттермен диалог барысында күдікті немесе шекті  операцияларды анықтайды.

Нотариус сақтайтын, талап етілетін және құжаттардың тізбесі:

Нотариус кеңсесінде: Ішкі кеңсе ережелері болуы керек, осыған сәйкес ол клиенттің деректерін тексереді және тіркейді. Нотариуста сақталатын Қаржылық мониторингке байланысты құжаттардың тізімі кеңседе қабырғада /стенд/  немесе кітапша ретінде қажет болуы керек.

Нотариаттық кеңсе жұмысында барлық операциялар электронды немесе уәкілетті органның ресми интернет-ресурсына хабарлама негізінде 5 жыл мерзімге дейін сақталады.

Тюльтаев Бексултан Берикұлы, 

Түркістан облысы Әділет департаментінің құқықтық түсіндіру және заңгерлік қызмет көрсету бөлімінің бас маманы