Скиф патшасы Томирис Ұлы үкімет, талантты әскери басшы, батыл амазон, сұлу және ақылды, сүйікті ана ретінде тарихта қалды. Томирис хақында тарихта не түрлі шыны-өтірігі аңыздар ұшан-теңіз. Десе де ол жайлы жалғыз шындығы біреу: Томирис тарихты жасады.

Ұлы Томирис б.з. б. VI ғасырдың бас кезінде аты аңызға айналған массагет тайпасының көсемі Спаргалис пен әби тайпа көсемінің әдемі қызының отбасында дүниеге келген. Оның әкесі өткір ақылмен, соғысты жүргізудің тамаша тактикасымен және көрші тайпалардың көсемдері арасындағы шиеленісті шешудің керемет қабілетімен танымал болды.

Әкесінің қызы.

Анасы Томирис дүниеге келген кезде қайтыс болды, бала әкесінің жалғыз қуанышы мен үміті болды. Спаргалисті оның мұрагері қыз екендігі алаңдатпады, себебі ол кезде әйел патшалардың заманы әлі бітпеген-ді. Массагеттердің өздерінің көршілері де савроматтарды әйелдер билеген және де олар күннен-күнге дамып, гүлденіп келе жатқан тайпалардың бірі болатын, жау атаулы савроматтардан аяқ тартатын кез болды.

Бала кезінен әкесі Томиристің әскери рухын тәрбиеледі, батыл және өржүрек болуға үйретеді, соғыстарды жүргізу стратегияларын түсіндірді. Бес жасар қыз Томирис ең жабайы аттың өзін бағындырып, мерген болып өседі. Алты жасында ауыр семсерді қолға алды. Он үш жасында қолына семсер алып соғыса білді, екі қолымен де садақты көз қадаған жерге атып мерген атанды. Қызының ашушаң, қатал, қайтпас мінез-құлқына қарамастан, Спаргалис оған дана тәлімгер және мінсіз ұстаз бола білді. Ол оны патшайымның рөліне дайындады және бірте-бірте Томиристің қолына басқару будтарын жіберді.

Махаббатпен құрылған неке.

Томирис өзінің болашақ күйеуін жауға бірлесіп бару үшін одақтас тиграхаудтардың келуінің құрметіне оның әкесі ұйымдастырған мерекеде алғаш рет көрді. Тиграхаудтар патшасы өзінің жас кіші, бірақ іріктелген және жақсы қарулы отрядтарды басқарған үлкен ұлын Рүстемды шайқасқа жіберді. Ұлы Рүстемнің жеңілмейтін батыр, ержүрек жігіт екені бүкіл жерге белгілі болатын, маңайлас тайпадағылар оны құрмет тұтқан.  Массагеттер жаундердің өнерін көруге жиналысады. Массагет батырларын түгін қалмай жеңіп келе жатқан савромат батырымен күреске жас ханшайым да шығады. Рүстемнен жеңілгенімен де Томирис онң қайсарлығына, шапшаңдығына, сымбаттылығына тамсана қарайды. Екі батырдың арасында сол сәтте сезім пайда болды ма екен, кім білсін Томирис пен Рүстем отау құрады.

Дегенмен ұзақ уақыт өтпей Томиристің өзінің аңғал да мейірімді күйеуінің іс әрекеттерінен көңілі қалады. Күйеуінің әлсіздігі мен момындығы массагет ханшайымының ызасына тиеді. Ал әкесі қайтқанда Томирис тіпті өз билігін қолға алып, күйеуімен ара-қатынас суып кетті.

Массагеттер патшайымы.

Томирис өзін-өзі билікке басш етіп, патшалықтың ауыр тіршілігін толық мойнына алды. Асыл тұқымды көсемдер кезек-кезегімен Томиристі өлтіруді көздейді. Томирис әкесінің сабақтарын еске алып, мәселелерді шешу жолдарын тауып, өз ақылын, қулығын, сұлулығын пайдасына асырады. Рүстем де әкесі қайтыс болғаннан кейін тиграхаудтардың патша тағынан өз еркімен бас тартып, ағасына билікті береді. Бұл уақытта Томирис ана болды. Ұлын қайтыс болған патша әкесінің құрметіне Спаргалис деп атайды.

Шынайы әйелдік айласымен ол көршілес тайпаларды оп-оңай алады.

Томирис сол сәтте соғыстың шын мәнінде ұлы стратегиясына айналды, өзінің көптеген көршілерімен жеңісті қанжығасына байлайды. Көсемдердің қарсыласуына назар аудармай, патшайым өз мақсаттарын жүзеге асырады.

Томиристің тарихта қалған, ұзақ жылдарға созылған Кирмен шайқасы да жеңіспен аяқталған. Ол бұл соғыста да айласын асырып, Кир патшасының басын алады. Томирис соғыстарының басым көпшілігінде күшпен емес, ақылмен, айламен жұмыс істеген. Соның нәтижесінде болар, ол тарихта ойып «Томирис» атын қалдырды.