Оқуда мақсат не: Медреседе жату ма,

Ескі нұсқа бақастарды татуға;

Қанша жыл Хашия мен Мантық* шайнап,

Керілдесіп шатуға.

Көп жатып «хатымкәрда»** есімін алып1

Елге апарып сатуға?

Ә! Бұлай болса керек енді:

Сәлде, шапан киюге;

Мүрит*** болып ишанға бас июге,

Жас басымнан таупықты**** сопы болып,

Сол есіммен тоқты-торым жиюға.

Яки мақсат: молда атанып төрге отыру ма,

Ет, қымызға қарнын толтыруға;

Підие, зекет, пітірге***** қапшық болып,

Миллетке микробтігі тие отыруға?

Бұлардың бар тапқаны көзін сату,

Кім өліп, кім жіткенін аңдып жату,

________________________________________

*) Мантық (арабша) — сөз, логика деген ұғымды білдіреді, бұл жерде кітап аты.

**) Хатымкәрда (арабша) — белгілі бір оқу орнын бітіруді айтады.

***) Мүрит (арабша) — пірге қол тапсырған адам.

****) Таупықты (арабша) — бір нәрсенің анық-қанығына жеткен кісі.

*****) Пітір (арабша) — ораза тұсында адам басына берілетін садақа.

Білмесе де әлхамның ғибарасын*,

Жемтік көрсе молдамын деп тістей қату.

Яки мақсат: тілмаш боп жем табу ма,

Жылтыратып сары түйме шен тағуға;

Кеміре-кеміре жыртылған жырық дорба,

Басқалардан қалғанын сен қағуға?

Яки мақсат: өнер, білім алуға,

Алға қарай баруға.

Намыстанып қорланып,

Хұқықтан махрұм** қалмауға.

Миллет көзін ашуға

Терістіктен қашуға.

Заманаға көз салып,

Аяқты жөндеп басуға.

Жақсы тұқым шашуға,

Дария Нілдей тасуға.

Микроб болған наданның

Пітінелерін*** басуға.

Өнер тұқымын егуге,

Жарыққа қарай келуге,

Пайда, зиян айырсақ,

Жүре бермей жегуге.

________________________________________

*) Әлхам (арабша) – құран аяты. Әлхамның ғибарасын білмеу, құран қарасын танымау.

**) Хұқық (арабша) – право, махрұм қалу – құр қалу деген сөз.

***) Пітіне (арабша) – бұзықтық, бас бұзарлық.

Отанымызды сақтауға

Ақиқатты жақтауға.

Біз де басты көтерсек,

Қала бермей таптауда.

Рақат өмір жасауға,

Бәліш болмай асауға.

Кім дейсіз әр халықты тентіреткен:

Әуелгі үш түрлі оқу түпке жеткен.

Бұл үшеуі көзі батып көмілгенде,

Кейінгі жалғыз мақсат көкке жеткен.

Демейміз оқымады біздің халық.

Болса да, оқу — анық, мақсат — танық,

Болса егер ойларыңда соңғы мақсат2

Еш мұндай болмас еді артта қалық3.

1912.

________________________________________

Оқуда мақсат не? (1912) — Алғаш рет 1933 жылғы толық жинақта басылды. Бұл өлең ақынның негізгі жинақтарына енгізіліп келген.

1) Көп жатып хатымкәрда есімін алып. – Қолжазба бойынша жіберілді. Бұл жол 1933, 1950, 1957 жылғы жинақтарда:

Көп жатып «хатымкер» атын алып, – делінген.

2) Болса егер ойларында соңғы мақсат. – 1950, 1957 жылғы жинақтары бойынша берілді. 1933 жылғы баспада:

Болса еді ойларында соңғы мақсат, – делінген.