Қазақтан шыққан ең алғашқы ғылым кандидаты
Бақтыкерей – төре тұқымынан, сұлтан әулетінен. Әбілқайыр хан – Нұралы хан – Есім сұлтаннан тараған. Ол 1859 жылдың 22 желтоқсанында қазіргі Атырау облысының Құрманғазы ауданында дүниеге келген.
1872 – 1881 жылдары Орынбордағы ер балалар гимназиясында оқып, оны күміс медальмен тәмамдаған санаулы қазақ баласының бірегейі. Оқуға ынтық, зерек те, алғыр төре баласы 1881 жылы қияндағы еуропаның ең көрікті шаһары, сол замандағы мәдениет орталығы, өркениет пен руханият ордасы – Петерборға барып, емтихан тапсырып, Императорлық университеттің тегін оқытатын бөліміне түседі.
Бүгінгі жүйемен айтқанда, гранттық оқумен мүмкіндігін иеленген. Бақтыкерей бастапқыда заң факультетіне түсіпті. Архив құжатымен танысып отырып, оның 1 курсты қатарынан үш жыл оқығанын байқадық.
Сөйтсек, оқу бөліміне, деканатқа өз еркімен арыз жазып, «заңтану», «заң ілімдері», «конституциялық-құқықтық ережелер», «полицейлік құқық», «саясаттану» курстарын толық меңгеруі үшін қайта-қайта қызығып, құнығып оқыпты. 1884 жылы оқу орнының басшылығы оны 2 курсқа көшіру керектігі туралы талап қояды. 2 курсқа өткен қазақ баласы ары қарай білімін шығыстану факультетінде оқуды жөн санапты.
Шығыстану факультетінде оқуда қатарының алды, озаты болыпты. Араб, парсы, осман, татар тілдерін өте жақсы меңгеріп, сол тілдердің грамматикалық-лексикалық ұқсастықтарын зерттеуге ден қойып, профессорларды таңғалдырыпты.
Оның оқу үлгерімі туралы мінездемесінде факультет оқытушылары өздерінің ақеділ пейілдерін жазып, жоғары бағалаған. В.Григорьев, В.Радлов, Н.Веселовский сынды атақты профессорлардың сүйікті шәкірті болған. Шығыстану факультетін үздік тәмамдаған соң, екі жылдық аспирантурасын оқып тауысқан. Архив қорында 1889 жылдың 9 наурызында берілген №877 диплом куәлігі сақталған. Біз тапқан олжа – осы.
Сонымен, Бақтыкерей Құлман – қазақтан шыққан алғашқы ғылым кандидаты, «филология ғылымдарының кандидаты» ғылыми дәрежесін алып, диссертация қорғаған ойы ұшқыр ақыл-ой иесі. Шоқжұлдыз Шоқаннан соң, шығыстану саласында өшпес із қалдырған, орыс ғұламаларын қызықтырған сәулелі үркер еді...