Қазақ халқының бай салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының әрқайсысы терең мағынаға, тәрбиелік мәнге ие. Солардың бірі – кіндік шеше дәстүрі. Бұл салт жаңа туған сәбидің өмірінде ерекше орын алып, оның болашақтағы тағдыры мен тәрбиесіне үлкен ықпал еткен. 

Кіндік шеше – нәрестенің өмірге аман-есен келуіне себепші әрі оның рухани екінші анасы саналатын ерекше тұлға.

Кіндік шешенің міндеті мен рөлі

Кіндік шеше – ана құрсағынан жаңа туған баланың кіндігін кесетін әйел. Бұл адам көбінесе көп балалы, көргенді, сыйлы, ақылы мен парасаты мол әйелдерден таңдалады. Өйткені халқымызда «Кіндік кескен жеріңе қайтып барасың» деген сенім бар. Сондықтан кіндік шешенің адамгершілігі, мінезі, тәрбиесі, отбасы ұйытқысы ретіндегі орны өте маңызды деп есептелген.

Кіндік шешенің басты міндеті – дүниеге келген сәбидің кіндігін кесу және оның алғашқы күтіміне көмектесу. Бұл – үлкен жауапкершілікті іс. Кіндік шеше баланың дені сау, тәрбиелі, өнегелі болып өсуін тілеп, ананың жағдайын жасап, ақ батасын берген. Сонымен қатар, кіндік шеше сәбидің алғашқы қадамына, өмірлік жолына бағыт-бағдар беретін рухани тұлға саналған.

Кіндік шешеге қойылатын талаптар

Кіндік шеше болу – кез келген әйелге берілетін мәртебе емес. Қазақ халқы бұл рөлді лайықты адамға ғана сеніп тапсырған. Кіндік шеше таңдағанда мынадай қасиеттерге ерекше мән берген:

• Тәрбиелі және ардақты болу: Көп балалы, көп жасаған, тәжірибелі аналар кіндік шеше болуға лайық саналған.

• Таза әрі ұқыпты болу: Баланың денсаулығына зиян келтірмеу үшін кіндік шешенің тазалығы мен ұқыптылығы маңызды болған.

• Ақ жүректі, ниеті түзу болу: Кіндік шешенің жүрегінің тазалығы, ниетінің ақтығы сәбидің болашағына оң әсер етеді деген сенім болған.

• Ырыс-берекелі отбасының иесі болу: Кіндік шеше болып отырған әйелдің отбасы тату-тәтті, берекелі болуы маңызды болған.

Кіндік шеше мен бала арасындағы байланыс

Кіндік шеше мен бала арасындағы байланыс ерекше әрі рухани терең болған. Кіндік шеше балаға өз баласындай қамқор болып, оның өміріне араласып отырған. Бұл дәстүр бойынша кіндік шеше сәбиге сый-сияпат жасап, әрдайым ақ батасын беріп, жақсы тілектер айтқан. Кіндік шеше мен кіндік баланың арасында ерекше құрмет пен сыйластық қарым-қатынас орнаған.

Бала өскен сайын кіндік шеше оған ақыл-кеңес беріп, тәрбиесіне үлес қосқан. Ал бала өз кезегінде кіндік шешесін анасындай сыйлап, оған құрмет көрсетіп отырған. Қазақта «Кіндік шешені анаңдай сыйла» деген нақыл сөз осыдан шыққан.

Кіндік шеше мен кіндік бала арасындағы дәстүрлер

Кіндік шеше мен кіндік бала арасында ерекше дәстүрлер сақталған. Мысалы:

• Кіндік шеше шашу шашу: Кіндік шеше балаға арнап тойларда шашу шашып, ақ тілегін білдірген.

• Сыйлық беру: Баланың ата-анасы кіндік шешеге арнайы сыйлық жасаған. Бұл – кіндік шешенің еңбегін құрметтеудің белгісі.

• Айрықша құрмет көрсету: Бала өсе келе кіндік шешесіне үнемі барып, халін сұрап, қамқор болып отырған. Бұл – оның аналық борышына деген ризашылықтың көрінісі.

Кіндік шешенің тәрбиелік мәні

Кіндік шеше дәстүрі – қазақ халқының бала тәрбиесіне қаншалықты мән бергенін айқын көрсетеді. Бұл дәстүр арқылы бала тек ата-анасынан ғана емес, кіндік шешеден де тәлім-тәрбие алған. Кіндік шеше баланың рухани өсуіне, адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіруіне ықпал еткен.

Кіндік шеше баланың өміріндегі маңызды сәттердің куәгері болған. Мысалы, баланың тұсауын кесу, сүндет тойы, мектепке баруы, үйлену тойына қатысып, әрдайым қасында жүрген. Осы арқылы бала бойында үлкендерге құрмет көрсету, рухани байланыс орнату секілді құндылықтар қалыптасқан.

Қазіргі қоғамдағы кіндік шеше дәстүрі

Қазіргі уақытта да кіндік шеше дәстүрі сақталып келеді. Алайда кейбір отбасылар бұл дәстүрдің терең мағынасын ұмытып, оны жай ғана рәсім ретінде қабылдайды. Бүгінде кіндік шеше таңдау кезінде көбіне жақын туыстар немесе достар таңдалады. Бірақ кіндік шеше болудың үлкен жауапкершілік екенін ескеру маңызды.

Кіндік шеше дәстүрін жаңғырту арқылы жастарға ата-баба салтын дәріптеп, рухани тәрбие беруге болады. Бұл дәстүрді сақтап, оның тәрбиелік мәнін ұғыну – ұлттың рухани байлығын сақтау жолындағы маңызды қадам.

Қорытынды

Кіндік шеше дәстүрі – қазақ халқының ұрпақ тәрбиесіне ерекше көңіл бөлгенін көрсететін асыл мұра. Бұл дәстүр арқылы сәбидің өмірге аман-есен келуімен қатар, оның болашағына бағыт-бағдар беріліп, рухани байланыс орнатылған.

Кіндік шеше – баланың екінші анасы ғана емес, оның өмір жолындағы ақылшысы, қамқоршысы, тілектесі. Осындай қастерлі дәстүрді ұмытпай, ұрпақтан ұрпаққа аманаттау – әрбір қазақ отбасының парызы.

Кіндік шеше дәстүрін ұлықтау – халқымыздың рухани қазынасын сақтау мен жаңғыртудың жарқын көрінісі.

Аружан Базарбаева,

Қ.А.Яссауи атындағы ХҚТУ студенті